در آستانه شب یلدا، طولانیترین شب سال، که خانوادههای ایرانی در تدارک خرید انار، هندوانه و آجیلهای سنتی هستند، افزایش سرسامآور قیمتها به دغدغهای بزرگ تبدیل شده است. اما آنچه این نگرانی را به خشم عمومی بدل کرد، پاسخ عجیب غلامحسین امیری، وزیر جهاد کشاورزی، به این گرانیها بود.
انتقاد تند المیرا شریفی مقدم از “پاسخ وجدانمحور”
وزیر جهاد کشاورزی در پاسخ به خبرنگاران درباره کنترل قیمتها، اظهار داشت:
“قیمت محصولات شب یلدا بستگی به وجدان و انصاف فروشنده دارد.”
این اظهارنظر بلافاصله با موجی از انتقادات تند روبرو شد.
المیرا شریفی مقدم، مجری سرشناس صدا و سیما، در برنامه زنده تلویزیونی، این پاسخ را “عجیب و غریب” خواند و آن را نشانه “از سر باز کردن” مسئولیتهای دولتی دانست.
وی با لحنی تند پرسید:
“یعنی شما از چیزی به اسم نظارت بر بازار در کشور خبر ندارید؟”
و تأکید کرد که تکیه بر انصاف فردی، بازار را به “امان خدا رها” میکند و “سنگ روی سنگ بند نمیشود.”
جهش نجومی قیمتها: اعداد شوکهکننده
این انتقادات در حالی مطرح میشود که گزارشهای رسمی از جهش شدید قیمت اقلام یلدایی حکایت دارد:
- انار: قیمت انار در بازار تهران طی هفته گذشته بیش از 30 درصد افزایش یافته است.
- هندوانه: قیمت این نماد اصلی شب یلدا، بیش از 50 درصد افزایش داشته است.
کارشناسان اقتصادی هشدار میدهند که این روند، در نبود نظارت موثر دولتی، به “هرجومرج قیمتی” منجر خواهد شد.
قانون چه میگوید؟ ناکارآمدی نهادهای نظارتی
بر اساس آییننامه اجرایی نظارت بر قیمتها (مصوب ۱۴۰۲ هیئت وزیران)، دستگاههایی مانند وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و سازمان تعزیرات حکومتی موظف به کنترل و رصد قیمتها هستند. با این حال، گزارشها نشان میدهد که:
- وزیر در پاسخهای خود، از اشاره به برنامههای نظارتی وزارتخانه یا ستاد تنظیم بازار خودداری کرده است.
- تشکیلات نظارتی در بازارهای سنتی و آنلاین عملاً ناکارآمد بودهاند و تخلفات قیمتی بدون مجازات رها شدهاند.
بازتاب عمومی: هشتگ #وجدان_فروشنده
نارضایتی عمومی از این رویکرد، به شبکههای اجتماعی نیز کشیده شده است. هشتگ #وجدان_فروشنده در توییتر طی ۲۴ ساعت گذشته بیش از ۵۰ هزار بار استفاده شده است. کاربران با طنز تلخ، این رویکرد “انصافمحور” را به تمسخر گرفتهاند.
راهکار اقتصادی: تمرکز بر ساختار، نه احساس!
دکتر محمد رضایی، اقتصاددان دانشگاه تهران، در این باره تأکید کرد:
“بازار بدون نظارت، مانند ماشینی بدون ترمز است. پاسخهای احساسی نمیتواند جایگزین سیاستهای ساختاری شود.”
او پیشنهاد کرد که دولت باید به جای تکیه بر وجدان فردی، بر تقویت ابزارهای قانونی تمرکز کند.
در نهایت، در آستانه این سنت باستانی، پرسش اصلی این است: آیا وزارت جهاد کشاورزی پاسخی رسمی و عملی به این انتقادات خواهد داد؟ یا همچنان “وجدان فروشنده” تنها معیار تعیین قیمتها باقی خواهد ماند؟
