شامگاه یکشنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۴، آسمان ایران شاهد یک پدیده نجومی شگفت‌انگیز و زیبا خواهد بود: ماه‌گرفتگی کامل یا همان «ماه خونین». این رویداد که پس از هفت سال وقفه در سراسر کشور قابل مشاهده است، فرصتی بی‌نظیر برای علاقه‌مندان به آسمان شب فراهم می‌کند. در اینجا، به تمام سوالات شما درباره این پدیده پاسخ می‌دهیم.
همه چیز درباره پدیده ماه خونین
ماه خونین چیست؟
پدیده ماه خونین در واقع همان ماه‌گرفتگی کامل است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که زمین دقیقاً بین خورشید و ماه قرار می‌گیرد و سایه‌ی کامل خود را بر روی ماه می‌اندازد.
اما چرا ماه ناپدید نمی‌شود و به رنگ سرخ درمی‌آید؟
علت این رنگ زیبا، وجود جوّ یا اتمسفر در سیاره ماست. جوّ زمین مانند یک فیلتر عمل می‌کند؛ نورهای آبی خورشید را پراکنده می‌کند (همان دلیلی که آسمان را آبی می‌بینیم) اما به نورهای قرمز و نارنجی اجازه عبور می‌دهد. این نورهای سرخ‌رنگ پس از عبور از جوّ زمین، کمی شکسته شده و روی سطح ماه می‌تابند و آن را به رنگ مسی و سرخ‌فام درمی‌آورند. در حقیقت، نوری که ماه خونین را روشن می‌کند، مجموع تمام طلوع‌ها و غروب‌هایی است که در آن لحظه در سراسر زمین در حال وقوع است.
راهنمای رصد ماه‌گرفتگی شهریور ۱۴۰۴ در ایران
تاریخ و ساعت دقیق ماه خونین ۱۴۰۴
این ماه‌گرفتگی در شامگاه یکشنبه، ۱۶ شهریور ۱۴۰۴ (مصادف با ۷ سپتامبر ۲۰۲۵) رخ می‌دهد. تمام مراحل آن در سراسر ایران قابل مشاهده خواهد بود. زمان‌بندی دقیق این پدیده به وقت رسمی ایران به شرح زیر است:
| مرحله خسوف | ساعت (به وقت ایران) | شرح پدیده |
|---|---|---|
| آغاز گرفت جزئی | ۱۹:۵۷ | لبه‌ی ماه شروع به تاریک شدن می‌کند. |
| آغاز گرفت کلی (شروع ماه خونین) | ۲۱:۰۱ | تمام قرص ماه به رنگ سرخ و مسی درمی‌آید. |
| اوج گرفتگی | ۲۱:۴۱ | ماه در تاریک‌ترین بخش سایه و رنگ سرخ آن در بیشترین حد است. |
| پایان گرفت کلی | ۲۲:۲۳ | ماه شروع به خروج از سایه کامل می‌کند و لبه‌ی آن روشن می‌شود. |
| پایان گرفت جزئی | ۲۳:۲۷ | ماه به‌طور کامل از سایه اصلی خارج می‌شود. |
از کدام شهرهای ایران قابل رویت است؟
این ماه‌گرفتگی یک رویداد سراسری است و تمامی مراحل آن از تمام نقاط ایران، به شرط صاف بودن آسمان، به وضوح دیده می‌شود. برای لذت بردن بیشتر، کافیست مکانی را انتخاب کنید که دور از آلودگی نوری شهرهای بزرگ باشد و افق شرقی بازی داشته باشد. در مکان‌های تاریک، با آغاز گرفتگی کامل، ستارگان و نوار کهکشان راه‌شیری نیز با وضوح خیره‌کننده‌ای نمایان خواهند شد.
آیا تماشای ماه خونی خطرناک است؟
خیر، به هیچ وجه! تماشای ماه‌گرفتگی کاملاً بی‌خطر است و برخلاف خورشیدگرفتگی، به هیچ‌گونه عینک یا فیلتر محافظی نیاز ندارد. نور ماه در هنگام خسوف حتی از نور ماه کامل در حالت عادی نیز بسیار کمتر است، بنابراین با خیال راحت و با چشم غیرمسلح می‌توانید از این پدیده آسمانی لذت ببرید.
مادران باردار می‌توانند پدیده ماه خونین را ببینند؟
تماشای ماه گرفتگی برای مادران باردار نیز خطرناک نیست. از دیدگاه علمی، هیچ پدیده فیزیکی یا انرژی مضری در طول ماه‌گرفتگی وجود ندارد که بتواند بر سلامت مادر یا جنین تأثیر بگذارد. این یک رویداد نجومی زیبا و طبیعی است که همه می‌توانند با خیال راحت از تماشای آن لذت ببرند.
ماه خونین نشانه چیست؟ نگاهی به تاریخ و فرهنگ
پیش از دوران علم، ماه خونین اغلب پدیده‌ای هراسناک و یک نشانه شوم تلقی می‌شد.
در اساطیر جهان
بسیاری از اقوام باستان، مانند اینکاها در آمریکای جنوبی، آن را حمله‌ی یک هیولای آسمانی (جگوار) به ماه می‌دانستند و برای ترساندن آن سر و صدا می‌کردند. در بین‌النهرین، آن را حمله‌ای به پادشاه تلقی کرده و یک “پادشاه بدلی” را قربانی می‌کردند تا بلایا دفع شود.
در ایران باستان
در باورهای زرتشتی، ماه‌گرفتگی نتیجه‌ی حمله‌ی نیروهای اهریمنی به ماه بود که از آفریدگان نیک اهورامزدا به شمار می‌رفت.
در تاریخ
کریستف کلمب در سال ۱۵۰۴ با پیش‌بینی دقیق یک ماه‌گرفتگی، از ترس بومیان جامائیکا برای به دست آوردن آذوقه استفاده کرد و نشان داد که چگونه دانش می‌تواند به ابزار قدرت تبدیل شود.
ماه خونین در قرآن و اسلام
در دیدگاه اسلامی، ماه‌گرفتگی نه یک پدیده شوم، بلکه یک «آیت» یا نشانه الهی است که انسان را به تفکر و عبادت فرامی‌خواند.
- در قرآن کریم: در سوره قیامت (آیات ۷-۹)، بی‌نور شدن ماه (وَخَسَفَ الْقَمَرُ) به عنوان یکی از نشانه‌های هولناک در آستانه روز رستاخیز ذکر شده است. این آیات، خسوف را در مقیاس نهایی خود، نمادی از فروپاشی نظم فعلی کیهان می‌دانند.
- در احادیث: روایات اسلامی، خسوف و کسوف را هشداری از سوی خداوند برای بندگانش می‌دانند تا از غفلت بیدار شوند و به سوی پروردگار بازگردند.
- نماز آیات: به همین دلیل، در فقه اسلامی بر هر مسلمانی واجب است که هنگام وقوع ماه‌گرفتگی، نماز آیات بخواند. این نماز دو رکعتی که هر رکعت آن پنج رکوع دارد، عملی عبادی برای ابراز بندگی در برابر عظمت خالق هستی است.
لازم به ذکر است که خسوف شهریور ۱۴۰۴ یک پدیده طبیعی و قابل محاسبه است و با نشانه‌های خاص آخرالزمانی که در برخی روایات به آن اشاره شده (وقوع خسوف در زمانی غیرمتعارف از ماه قمری)، ارتباطی ندارد.
