سید مصطفی تاج‌زاده، متولد ۱۳۳۵/۹/۲ در تهران، یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب در ایران است. او که سابقه‌ی فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پهلوی در آمریکا را دارد، پس از انقلاب ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ در دولت‌های مختلف سمت‌های مهمی بر عهده داشت.
تاج‌زاده به دلیل دیدگاه‌های انتقادی و فعالیت‌های سیاسی‌اش، چندین بار بازداشت و زندانی شده و در حال حاضر نیز در زندان به سر می‌برد.
اصالت و خانواده
مصطفی تاج‌زاده در تهران به دنیا آمد، اما اصالت خانوادگی او به شهر هرند در اصفهان بازمی‌گردد. او در خانواده‌ای مذهبی رشد کرد که از هر دو سمت پدری و مادری با علمای دینی پیوند داشتند. پدر او در میدان تره‌بار تهران مشغول به کار بود. دایی او، محی‌الدین فاضل هرندی، از استادان شناخته‌شده حوزه علمیه قم بود.
همسر و فرزندان
تاج‌زاده در سال ۱۳۵۹ با فخرالسادات محتشمی‌پور ازدواج کرد. همسر او نیز یک فعال سیاسی و عضو جبهه مشارکت است و دخترعموی علی‌اکبر محتشمی‌پور (وزیر اسبق کشور) می‌باشد. این پیوندهای خانوادگی، تاج‌زاده را در شبکه گسترده‌ای از فعالان سیاسی اصلاح‌طلب قرار داده است. حاصل این ازدواج دو دختر به نامهای عارفه و فاطمه است.
عارفه تاج‌زاده، دختر بزرگ خانواده، در اوتاوای کانادا زندگی می‌کند. در برخی رسانه‌ها ادعاهایی مبنی بر عضویت او در اتاق فکر وزارت خارجه کانادا مطرح شده است، اما این ادعاها همواره بحث‌برانگیز بوده و از سوی برخی به عنوان تلاش برای تخریب خانواده تاج‌زاده تلقی می‌شود.
تحصیلات و سوابق اجرایی
تاج‌زاده پس از اخذ دیپلم در سال ۱۳۵۴، برای تحصیل در رشته مهندسی مکانیک به آمریکا رفت. او در دوران حضور در آمریکا، در انجمن اسلامی دانشجویان کالیفرنیا فعال بود و علیه رژیم پهلوی فعالیت می‌کرد، از جمله تشکیل گروه مسلحانه‌ای به نام «فلق».
با پیروزی انقلاب در سال ۱۳۵۷، او تحصیل را رها کرد و به ایران بازگشت. پس از بازگشت، به عضویت سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی درآمد و بعدها تحصیلات خود را در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد.
سوابق اجرایی او در دولت‌های پس از انقلاب قابل توجه است:
- معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: او از سال ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۷ معاون امور بین‌الملل این وزارتخانه بود.
- معاونت وزارت کشور: در دولت محمد خاتمی (۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰)، او معاون سیاسی وزارت کشور بود.
- سرپرست وزارت کشور: در سال ۱۳۷۷ برای مدتی سرپرستی این وزارتخانه را بر عهده داشت.
- برگزاری انتخابات شوراها: تاج‌زاده به عنوان رئیس ستاد انتخابات کشور، اولین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا را در ایران برگزار کرد.
- مشاور رئیس جمهور: او بین سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۴ به عنوان مشاور رئیس جمهور وقت (خاتمی) فعالیت می‌کرد.
او همچنین در روزنامه همشهری و وزارت علوم (به عنوان مشاور معاون فرهنگی در سال ۱۳۸۲) فعالیت داشته و از اعضای شورای مرکزی جبهه مشارکت ایران اسلامی بوده است. تاج‌زاده در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نیز نامزد شد که صلاحیت او مورد تأیید قرار نگرفت.
علت بازداشت و وضعیت زندان
مصطفی تاج‌زاده بارها طعم زندان را چشیده است. برجسته‌ترین دوره‌های زندانی شدن او عبارتند از:
بازداشت اول (۱۳۸۸)
پس از اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸، تاج‌زاده بازداشت و به اتهام «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی» و «تبلیغ علیه نظام» به ۶ سال حبس محکوم شد. در سال ۱۳۹۳ نیز به دلیل نوشتن نامهای از زندان، یک سال دیگر به حبس او اضافه شد. او پس از گذراندن دوران محکومیت خود در سال ۱۳۹۵ آزاد شد.
بازداشت دوم (۱۴۰۱)
تاج‌زاده مجدداً در تیرماه ۱۴۰۱ بازداشت شد. او این بار به ۸ سال حبس محکوم گردید که ۵ سال آن قابل اجرا است. اتهامات او در این پرونده شامل «تبانی علیه امنیت کشور» (۵ سال)، «نشر اکاذیب» (۲ سال) و «تبلیغ علیه نظام» (۱ سال) اعلام شد.
بسیاری از ناظران، بازداشت‌های او را مرتبط با فعالیت‌های سیاسی و اظهارنظرهای انتقادی او می‌دانند. او اخیراً (در سال ۱۴۰۴) پس از ۳.۵ سال، برای شرکت در مراسم خاکسپاری برادرش، به مرخصی موقت آمد.
حواشی و دیدگاه‌ها
فعالیت سیاسی تاج‌زاده همواره با حواشی و مناظرات داغی همراه بوده است. او در مناظره‌هایی با چهره‌هایی چون حسین شریعتمداری و علیرضا زاکانی شرکت کرده است.
یکی از جنجالی‌ترین موارد مربوط به او، اتهام تخلف در انتخابات مجلس ششم بود که منجر به ۳ سال محرومیت برای او شد؛ هرچند خود او معتقد بود شورای نگهبان برای جبران اشتباهاتش دست به ابطال صندوق‌ها زده است. تاج‌زاده در سال‌های اخیر بر لزوم اصلاحات ساختاری تأکید کرده و در عین حال که از اصلاحات دفاع می‌کند، گاهی از عملکرد اصلاح‌طلبان نیز انتقاد کرده است. او همچنین به دلیل برخی خطاهای رخ داده در دهه اول انقلاب (دهه ۶۰) پوزش خواسته که نشان‌دهنده تحول فکری او در طول زمان است.
خلاصه سوابق (جدول)
| دوره زمانی | رویداد کلیدی | توضیحات |
|---|---|---|
| ۱۳۳۶-۱۳۵۷ | تولد و تحصیل | متولد تهران، تحصیل در آمریکا، فعالیت علیه پهلوی |
| ۱۳۵۹ | ازدواج | با فخرالسادات محتشمی‌پور، دو دختر: عارفه و فاطمه |
| ۱۳۶۳-۱۳۶۷ | معاونت وزارت ارشاد | امور بین‌الملل |
| ۱۳۷۶-۱۳۸۰ | معاونت وزارت کشور | سیاسی، برگزاری انتخابات شوراها |
| ۱۳۸۸ | زندانی شدن اول | ۶ سال حبس به دلیل اعتراضات انتخاباتی |
| ۱۳۹۵ | آزادی | پس از گذراندن محکومیت |
| ۱۴۰۰ | نامزدی ریاست‌جمهوری | رد صلاحیت |
| ۱۴۰۱ | زندانی شدن دوم | ۸ سال حبس (۵ سال قابل اجرا) |
| ۱۴۰۴ | مرخصی موقت | برای خاکسپاری برادر |
پرونده مصطفی تاج‌زاده، از فعالیت‌های انقلابی در آمریکا تا رسیدن به معاونت وزارت کشور و در نهایت، تبدیل شدن به یک زندانی سیاسی، نمادی از چالش‌های مسیر اصلاح‌طلبی در ایران تلقی می‌شود.
