آیتالله سید محمد شاهچراغی، از برجستهترین روحانیون و سیاستمداران معاصر ایران که عمر خود را وقف جهاد، علم و خدمت به انقلاب اسلامی کرد، در سن ۹۱ سالگی دار فانی را وداع گفت. این عالم بزرگ که نماد تعهد به ولایت فقیه بود، مبارزات طولانی علیه رژیم پهلوی را در کارنامه خود داشت و دهها سال در کسوت امام جمعه و نماینده مجلس خبرگان، در خط مقدم خدمت به مردم استان سمنان قرار داشت.
او از سادات موسوی بود و نسب خود را به حضرت احمد بن موسی (ع)، مشهور به شاهچراغ، میرساند. زندگی پربار او سرشار از نقشآفرینیهای کلیدی در تثبیت نظام پس از انقلاب بود. این گزارش، نگاهی جامع به ابعاد مختلف زندگی، مبارزات، و خدمات این شخصیت ماندگار دارد.
اطلاعات شخصی و خانوادگی
آیتالله شاهچراغی در یک خانواده متدین، اهل علم و از سادات موسوی متولد شد:
- تاریخ و محل تولد: ۲۰ خرداد ۱۳۱۳ شمسی در روستای حسنآباد، شهرستان دامغان، استان سمنان.
- پدر: مرحوم سید حسن شاهچراغی، فردی عابد و زاهد.
- برادران: حجتالاسلام والمسلمین سید مسیح شاهچراغی و مرحوم کربلایی سید طاهر شاهچراغی (ره) (هر دو از روحانیون برجسته).
- خویشاوند سرشناس: برادرزادهاش، سید حسن شاهچراغی (روحانی و سیاستمدار)، که در سال ۱۳۶۴ در جنگ ایران و عراق به شهادت رسید.
- فرزندان: چهار فرزند شامل: سید حسین، سید محمدتقی (نماینده مجلس شورای اسلامی)، سید روحالله و سید جعفر.
مسیر علمی: از دامغان تا محضر امام خمینی (ره)
مسیر علمی آیتالله شاهچراغی با تشویق برادرش آغاز شد. او تحصیلات دینی خود را از سن ۱۵ سالگی در حوزه علمیه دامغان شروع کرد و بخشی از ادبیات عربی را نزد اساتیدی چون شیخ محمدرضا خدایی و شیخ غلامحسین خیری فرا گرفت. در محضر میرزا آقا ترابی و میرزا آقا عالمی نیز تلمذ نمود.
در ۲۱ سالگی (۱۳۳۴ شمسی)، به قم مهاجرت کرد و به مدت ۱۷ سال در آنجا اقامت گزید. این دوره، طلاییترین دوران تحصیلات او بود. ایشان افتخار شاگردی نزد بزرگانی چون:
- آیتاللهالعظمی سید روحالله خمینی (ره)
- آیتالله مرتضی حائری یزدی
- آیتالله سید محمدرضا گلپایگانی
- آیتالله سید حسین طباطبایی بروجردی
- آیتالله سید محمدحسین طباطبایی
- و دیگر اساتید همچون آیتالله مشکینی، ستوده، سبحانی، سلطانی و محقق داماد
را داشت و دروس عالی فقه و اصول را نزد این مراجع به اتمام رساند. ایشان همزمان به تدریس نیز مشغول بود و از امام خمینی (ره) اجازه در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد.
در دهه ۱۳۵۰، به دلیل شرایط معیشتی، ابتدا به محمدیه نائین و سپس در سال ۱۳۵۱، با دوستی با حجتالاسلام نصیری و آیتالله عالمی، به سمنان رفت. در سمنان، به تدریس در مدرسه علمیه صادقیه و اقامه نماز جماعت در مسجد عابدینیه مشغول شد.
مبارزات انقلابی: روحانی افراطی مورد نظر ساواک
آیتالله شاهچراغی به عنوان یکی از شاگردان مکتب امام خمینی (ره)، فعالیتهای سیاسی خود را از دهه ۱۳۴۰ آغاز کرد. ایشان در قم اعلامیههای امام را پخش میکرد و سخنرانیهای ضد رژیم ایراد مینمود، که بارها منجر به دستگیری و زندان توسط ساواک شد. ساواک او را به عنوان “روحانی افراطی و فرصتطلب” زیر نظر داشت.
پس از استقرار در سمنان، مسجد عابدینیه را به کانونی برای مبارزات فرهنگی و سیاسی تبدیل کرد و از شرکت در مراسم دولتی امتناع ورزید. او در سال ۱۳۵۳ ممنوعالمنبر شد.
مبارزات ایشان شامل:
- حفظ نام امام خمینی (ره) پس از تبعید (۴۳-۴۹) و تشکیل شبکههای انقلابی.
- تحریم جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی (۱۳۵۰) و تبلیغ مرجعیت امام (۴۹-۵۶).
- برگزاری جلسات قرآن برای کادرسازی انقلابی (مانند مدرسه عصمتیه برای بانوان).
- اوجگیری مبارزات با تحریم مراسم دولتی، تعطیلی نماز جماعت در اعتراض به جنایات رژیم و برگزاری مراسم ترحیم شهدا با سخنرانیهای آتشین (۵۶-۵۷).
- دعوت به اعتصاب، عدم خدمت سربازی و امضای نامههای حمایتی از امام خمینی (ره).
خدمات پس از انقلاب: ۴۲ سال مسئولیت
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، آیتالله شاهچراغی نقش مهمی در تثبیت نظام ایفا کرد و بیش از چهار دهه در مسئولیتهای مهمی خدمت نمود:
- تأسیسات علمی: تأسیس حوزه علمیه عصمتیه (برای خواهران) و حوزه علمیه ولیعصر (عج) در مهدیشهر.
- حاکم شرع: حاکم شرع دادگاه انقلاب و شرع دامغان، و همچنین حاکم شرع مهدیشهر و سمنان (از ۱۳۵۸).
- امور ایثارگران: ۲۲ سال (۱۳۵۸-۱۳۸۰) به عنوان مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان سمنان.
- امام جمعه: ۲۲ سال (۱۳۵۸-۱۳۸۰) نخستین امام جمعه مهدیشهر و سپس ۲۰ سال (۱۳۸۰-۱۴۰۰) با حکم مقام معظم رهبری، امام جمعه سمنان و نماینده ولی فقیه در استان سمنان بود.
- حمایت از محرومان: مدیریت کمیته امداد امام خمینی (ره) استان سمنان در دهه ۱۳۶۰ و تأسیس صندوق قرضالحسنه مسجد عابدینیه.
- مجلس خبرگان: نماینده مجلس خبرگان رهبری در دورههای چهارم (۱۳۸۵-۱۳۹۵ با ۱۶۵,۴۸۵ رأی) و پنجم (۱۳۹۵-۱۴۰۳ با ۲۲۴,۲۱۵ رأی).
درگذشت و میراث جاودان
آیتالله سید محمد شاهچراغی پس از یک دوره بیماری و کهولت سن، در تاریخ ۲۲ آذر ۱۴۰۴ هجری شمسی، در بیمارستان سینای سمنان و در سن ۹۱ سالگی دعوت حق را لبیک گفت.
خبر درگذشت این عالم برجسته، موجب تأثر گسترده در میان مردم، علما و مسئولان کشور شد. پیکر مطهر او در سمنان تشییع و در گلزار شهدای شهر به خاک سپرده شد.
میراث او، همانگونه که مقام معظم رهبری در قدردانی از خدمات ۴۲ ساله ایشان فرمودند، در تربیت شاگردان، تأسیس مراکز علمی و خدمت بیوقفه به اسلام و مردم، جاودانه خواهد ماند. او الگویی ماندگار از عالمی مجتهد و مبارزی نستوه در تاریخ معاصر ایران است.
