فرزانه صادق مالواجرد ۴۹ ساله معمار و مدیر اجرایی است که در تاریخ ۱۴۰۳ با رأی اعتماد مجلس، به عنوان وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران منصوب شد. این انتصاب از دو منظر تاریخی و اجرایی حائز اهمیت است؛ نخست آنکه صادق مالواجرد نخستین وزیر زن در تاریخ این وزارتخانه پهناور و حیاتی محسوب می‌شود، و دوم آنکه سکان هدایت یکی از پرتراکم‌ترین و پرچالش‌ترین دستگاه‌های اجرایی کشور را بر عهده گرفت که مسئولیت زیرساخت‌های حمل و نقل، توسعه شهری و بخش مسکن را در بر می‌گیرد.
با وجود سابقه بیش از دو دهه فعالیت تخصصی در بدنه وزارتخانه، دوره کوتاه وزارت او تاکنون بیش از آنکه با دستاوردهای زیرساختی و تحقق اهداف کلان همراه باشد، با مجموعه پرشماری از حواشی سیاسی، مدیریتی و شخصی گره خورده است که بارها اعتبار دولت و جایگاه خود او را در معرض نقد و استیضاح قرار داده است.
مشخصات و سوابق فردی
- تاریخ و محل تولد: ۲۱ شهریور ۱۳۵۵، شهر همدان.
- وضعیت تأهل: متأهل.
- فرزند: یک فرزند پسر به نام امیرحسین.
- پیشینه خانوادگی: وی فرزند شهید بابک صادق مالواجرد است؛ پدرش کارمند بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی در همدان بود و در سال ۱۳۶۵ در جریان عملیات کربلای ۵ به شهادت رسید.
- تحصیلات عالی: کارشناسی ارشد پیوسته معماری از دانشگاه تهران. دکترای شهرسازی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
- سابقه کار: بیش از ۲۰ سال سابقه فعالیت اجرایی و تخصصی، که تقریباً تمامی آن در سطوح مختلف وزارت راه و شهرسازی (و سازمان‌های پیشین آن) متمرکز بوده است.
سوابق تحصیلی، مقام‌ها و کارهای اجرایی
صادق مالواجرد مسیر شغلی خود را به صورت پلکانی و تخصصی در حوزه معماری و شهرسازی طی کرده است. عمده مسئولیت‌های اجرایی او پیش از وزارت به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود:
- کارشناسی تا معاونت‌ها (۱۳۷۵ تا ۱۳۸۹): او کار خود را به عنوان کارشناس در دفتر معماری و طراحی شهری وزارت مسکن و شهرسازی آغاز کرد. در این دوره، سمت‌هایی چون معاون دفتر نظارت بر طرح‌های توسعه و عمران شهری وزارت مسکن و شهرسازی و همچنین معاون مسکن و شهرسازی اداره کل مسکن استان همدان را تجربه کرد. تمرکز فعالیت‌های اولیه وی بر طراحی شهری، طرح‌های جامع توسعه و نظارت در سطوح استانی و ملی بود.
- مدیرکل معماری و بافت‌های واجد ارزش (۱۳۸۹ تا ۱۳۹۷): با ارتقاء به سمت مدیرکل معماری و طراحی شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی، مسئولیت رهبری پروژه‌های مرتبط با حفظ و احیای بافت‌های شهری ارزشمند و تاریخی را بر عهده گرفت.
- مدیرکل شهرسازی تهران (۱۳۹۷): برای مدت کوتاهی به عنوان مدیرکل شهرسازی تهران در بدنه شهرداری تهران فعالیت کرد.
- معاون وزیر و دبیر شورای عالی (۱۳۹۸ تا ۱۴۰۲): یکی از کلیدی‌ترین و مهم‌ترین سوابق اجرایی او، تصدی پست معاونت وزیر شهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران است. در این مقام، وی مستقیماً در تدوین و اجرای سیاست‌های کلان در حفظ زمین، جلوگیری از تخریب محیط زیست و طراحی جاده‌ها و فضاهای شهری نقش‌آفرینی کرد.
- مدیرعامل سازمان کوثر (۱۴۰۲): او مدتی نیز به عنوان مدیرعامل سازمان کوثر، وابسته به بنیاد شهیدان و امور ایثارگران، مشغول به کار شد.
- وزیر راه و شهرسازی (۱۴۰۳ تا کنون): در این جایگاه، مهم‌ترین اولویت‌های اعلامی وی شامل توسعه کریدورهای حمل و نقل بین‌المللی (به‌ویژه کریدور شمال-جنوب) و تسریع در طرح‌های نهضت ملی مسکن و اصلاحات در بخش حمل و نقل ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی اعلام شده است.
ابعاد زندگی شخصی، همسر و بیماری
زندگی شخصی و حواشی مرتبط با همسر
فرزانه صادق مالواجرد متأهل است و یک فرزند پسر به نام امیرحسین دارد. اطلاعات منتشر شده در خصوص زندگی شخصی وی در فضای عمومی بسیار محدود و عمدتاً متأثر از حواشی سیاسی است. در میان اعضای خانواده، همسر وی تنها به واسطه حضور در سفر جنجالی نوروزی کیش به کانون توجه رسانه‌ها تبدیل شد.
اگرچه نام و مشخصات دقیق شغلی همسر وی در منابع رسمی و عمومی به ندرت یافت می‌شود، اما حضور او در کنار وزیر در سفری با این حجم از حواشی مالی، عملاً نام وی را به صورت غیرمستقیم در متن انتقادات عمومی و سیاسی مرتبط با وزیر راه و شهرسازی قرار داد.
بستری شدن و وضعیت سلامت
در اواخر مهرماه سال جاری، رسانه‌ها از یک خبر کوتاه درباره وضعیت سلامت وزیر راه و شهرسازی پرده برداشتند. گزارش‌ها حاکی از آن بود که فرزانه صادق مالواجرد در بیمارستان بستری شده است. اگرچه جزئیات و دلایل این بستری شدن به صورت رسمی و دقیق از سوی تیم اطلاع‌رسانی وزارتخانه منتشر نشد، اما این خبر در بحبوحه فشارهای سیاسی ناشی از حواشی مکرر (به‌ویژه جنجال فرودگاه اردبیل که در ادامه خواهد آمد) و در پی اوج‌گیری انتقادات، بار دیگر توجه افکار عمومی را به سمت وی جلب کرد.
حواشی جنجالی: نقد عملکرد و رعایت قانون
دوره وزارت صادق مالواجرد با دو حاشیه بزرگ که بر سر زبان‌ها افتاد، تبدیل به یک دوره پرنوسان در تاریخ وزارت راه و شهرسازی شد؛ حواشی که ابعاد زندگی شخصی و مدیریتی او را به چالش کشید.
سفر پرهزینه نوروزی خانواده به جزیره کیش
افشاگری امیرحسین ثابتی، نماینده مجلس، درباره سفر نوروزی خانواده وزیر راه و شهرسازی به کیش، جنجالی‌ترین رخداد مرتبط با این وزارتخانه بود. در پی انتشار اسناد غیررسمی، این سفر که با همراهی ۷ نفر از بستگان وزیر صورت گرفته بود، هزینه‌ای در حدود ۹۵۵ میلیون تا یک میلیارد تومان در برآوردها اعلام شد. این رقم به سرعت به کانون انتقادات تبدیل شد، چرا که این میزان هزینه، معادل حقوق تقریبی ده‌ماهه یک وزیر برآورد شده بود.
ابعاد انتقادی: منتقدان از یکسو به میزان هزینه در شرایط اقتصادی کشور و از سوی دیگر به منبع تأمین مالی این سفر اعتراض کردند. این حاشیه زمانی عمیق‌تر شد که یک نماینده مجلس اعلام کرد امکانات رفاهی دولتی تنها برای خانواده درجه یک قابل استفاده است، در حالی که در این سفر، علاوه بر همسر و فرزند وزیر، سایر اقوام نیز حضور داشتند. همچنین منتقدان به اظهارات وزیر در اسفندماه مبنی بر «صفر بودن نقدینگی» وزارت راه اشاره کردند و پرسیدند چگونه با چنین وضعیتی، چنین ریخت و پاشی از سوی مقام ارشد وزارتخانه توجیه پذیر است.
دفاع وزارتخانه: وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواپیمایی کشوری در واکنش، به دفاع از وزیر پرداختند. آن‌ها تأکید کردند که این سفر «کاملاً شخصی و خانوادگی» بوده و همه هزینه‌ها از «منابع شخصی» پرداخت شده است. همچنین سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور مدعی شد هرگونه استفاده از خدمات رفاهی دولتی، حتی در کمترین میزان، به صورت قانونی از حقوق فرد استفاده‌کننده کسر می‌شود و هیچ پرداختی از سوی بیت‌المال انجام نشده است. با این حال، درخواست منتقدان برای انتشار تراکنش‌های بانکی برای اثبات پرداخت شخصی هیچ‌گاه محقق نشد و این ابهام به قوت خود باقی ماند، به طوری که طرح استیضاح وزیر در مجلس شورای اسلامی نیز به همین دلیل کلید خورد.
ماجرای امتناع از بازرسی کیف در فرودگاه اردبیل
در اواخر مهرماه ۱۴۰۴، یک رویداد مدیریتی در فرودگاه اردبیل به دلیل امتناع وزیر راه از تبعیت از قانون، به جنجالی دیگر در کارنامه او تبدیل شد. فرزانه صادق مالواجرد که پس از سفر به جمهوری آذربایجان قصد بازگشت به تهران را داشت، در فرودگاه اردبیل با درخواست مأمور امنیتی (جهت بازرسی کیف همراه) مواجه شد.
گزارش‌های خبری نشان می‌دهد خانم وزیر اجازه بازرسی کیف خود را نداد و در واکنش به این اقدام مأمور وظیفه‌شناس، با عصبانیت و بدون استفاده از پرواز، مسیر بازگشت به پایتخت را به صورت زمینی طی کرد. ساعاتی پس از این ماجرا، حکم عزل فوری مدیر کل فرودگاه‌های استان اردبیل صادر شد. با وجود آنکه شرکت فرودگاه‌ها مدعی شد این تغییر صرفاً یک ارزیابی مدیریتی بوده، اما در افکار عمومی این عزل به نتیجه مستقیم و تنبیهی امتناع وزیر نسبت داده شد.
انتقادات قانونی و عمومی: این اقدام وزیر راه با واکنش‌های تند رسانه‌ای و سیاسی روبه‌رو شد. منتقدان این رفتار را نقض صریح قوانین الزامی امنیت پروازها (که مطابق استانداردها همه، حتی مقامات، باید از آن تبعیت کنند) و یک نمونه بارز از سوءاستفاده از قدرت و جایگاه وزارتی قلمداد کردند.
این واقعه، پرسش‌های جدی‌ای را درباره محتویات کیف خانم وزیر به وجود آورد؛ آیا کیف حاوی اقلام ممنوعه بود؟ آیا شامل اسناد محرمانه‌ای بود که خارج از مجاری قانونی حمل می‌شد؟ در نتیجه این ابهامات، رسانه‌ها از کیف وزیر راه و شهرسازی به عنوان «مشکوک‌ترین کیف ایران» یاد کردند.
وزیر در توجیه این رخداد، علت ماجرا و بازگشت زمینی را «ناآگاهی تیم بازرسی از تشریفات مقامات دولتی» اعلام کرد، اما این توضیح نتوانست از عمق شائبه‌های پنهان‌کاری و عدم تبعیت از قانون یکسان بکاهد. برخی تحلیل‌گران این واقعه را نشانه‌ای از «سندروم پست بی‌قرار» در مدیریت کلان دانستند که هزینه‌های مدیریتی سنگینی را به دولت تحمیل می‌کند.
