بیوگرافی همایون ارشادی: بازیگر «طعم گیلاس» و «بادبادک‌باز»، فیلم‌ها و علت فوت

همایون ارشادی، بازیگر برجسته و چهره بین‌المللی سینمای ایران که با فیلم «طعم گیلاس» به شهرت رسید و راه خود را تا هالیوود ادامه داد، امروز صبح پس از یک دوره مبارزه با بیماری درگذشت. این مقاله به مرور زندگی، سوابق کاری، خانواده و علت فوت این هنرمند فقید می‌پردازد.

خبر درگذشت: وداع با معمار سینما

جامعه هنری ایران امروز، ۲۰ آبان ۱۴۰۴ (۱۱ نوامبر ۲۰۲۵)، در سوگ یکی از چهره‌های آرام و تأثیرگذار خود نشست. همایون ارشادی، بازیگر سرشناس سینما و تئاتر، پس از ماه‌ها مبارزه با بیماری سرطان، امروز صبح چشم از جهان فروبست.

منابع رسمی مانند خانه سینما این خبر را تأیید کرده‌اند. مرگ او هرچند ناگهانی نبود و پس از یک دوره طولانی بیماری رخ داد، اما جامعه هنری و علاقه‌مندان به سینما را در شوک فرو برد. ارشادی که در ماه‌های اخیر ضعیف شده بود، تا آخرین لحظات به هنر علاقه‌مند بود.

نگاهی به زندگی همایون ارشادی

همایون ارشادی در ۵ فروردین ۱۳۲۶ (۲۵ مارس ۱۹۴۷) در اصفهان متولد شد. اگرچه اصالتی اصفهانی داشت، اما بخش زیادی از دوران کودکی و نوجوانی خود را در آبادان گذراند و تا مقطع دیپلم در آن شهر تحصیل کرد.

از معماری در ایتالیا تا بازگشت به وطن

مسیر زندگی او در ابتدا هیچ شباهتی به دنیای بازیگری نداشت. پس از اتمام دبیرستان، برای تحصیل در رشته معماری به ایتالیا رفت و در دانشگاه ونیز (Ca’ Foscari University) مشغول به تحصیل شد. او در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۰ میلادی) فارغ‌التحصیل شد و به مدت ۱۱ سال در ایتالیا ماند.

پس از بازگشت به ایران و وقوع انقلاب در سال ۱۳۵۷، ارشادی این بار به کانادا مهاجرت کرد. او از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۰ در کانادا زندگی و به عنوان معمار فعالیت می‌کرد.

سرانجام در سال ۱۳۶۹ (۱۹۹۰ میلادی) به ایران بازگشت و در تهران ساکن شد. او در ایران نیز ابتدا به حرفه معماری در شرکت‌های ساختمانی در اهواز و تهران ادامه داد و حتی تا چند سال پیش، به همراه خواهرش یک گالری مبلمان داشت که در آن به بازسازی مبلمان قدیمی می‌پرداختند.

خانواده و زندگی شخصی

همایون ارشادی با سوسن کریمی ازدواج کرد. حاصل این ازدواج یک دختر و یک پسر است. فرزندان او اکنون در خارج از کشور، احتمالاً در ونکوور کانادا، زندگی می‌کنند. ارشادی نوه‌هایی داشت و اغلب برای دیدار آن‌ها به کانادا سفر می‌کرد. او در مصاحبه‌ها اشاره کرده بود که رابطه‌ای بسیار دوستانه با فرزندانش دارد و پس از درگذشت مادرش و والدین همسرش، خانواده به منبع اصلی حمایت او تبدیل شده بودند.

ورود شگفت‌انگیز به سینما در ۵۰ سالگی

شاید شگفت‌انگیزترین بخش زندگی همایون ارشادی، نحوه ورود او به دنیای سینما باشد. او هیچگاه کلاس بازیگری ندیده بود و تمام مهارت‌هایش را به صورت تجربی کسب کرد.

ورود او به سینما کاملاً اتفاقی بود. در سال ۱۳۷۱، از طریق دوستی با همسر تهمینه میلانی (کارگردان)، نقش کوتاهی در فیلم «کاکادو» ایفا کرد. اما نقطه عطف زندگی او، کشف شدنش توسط عباس کیارستمی فقید بود.

معروف است که کیارستمی او را در حالی که در ترافیک تهران پشت فرمان بوده، دیده و برای نقش اصلی فیلم «طعم گیلاس» (۱۳۷۶) انتخاب کرده است. ارشادی در آن زمان ۵۰ ساله بود.

«طعم گیلاس» نه تنها نخل طلای جشنواره معتبر کن (۱۹۹۷) را به دست آورد، بلکه همایون ارشادی را به عنوان چهره‌ای جدید، با بازی غریزی و طبیعی، به سینمای ایران و جهان معرفی کرد. عملکرد او توسط منتقدان به شدت تحسین شد و این فیلم، آغاز راهی درخشان برای او بود.

کارنامه‌ای پربار: از ایران تا هالیوود

پس از «طعم گیلاس»، ارشادی به یکی از بازیگران پرکار و در عین حال گزیده‌کار سینما تبدیل شد. او در بیش از ۵۰ فیلم ایرانی و بین‌المللی نقش‌آفرینی کرد.

درخشش در سینمای ایران

دومین همکاری مهم او با داریوش مهرجویی در فیلم «درخت گلابی» (۱۳۷۷) رقم خورد که بار دیگر تحسین منتقدان را برانگیخت. او در فیلم‌های متعددی از کارگردانان بزرگ و جوان سینمای ایران بازی کرد، از جمله:

• پارتی (۱۳۷۹)
• مزاحم (۱۳۸۰)
• واکنش پنجم (۱۳۸۱)
• سیمای زنی در دوردست (۱۳۸۳)
• پرونده هاوانا (۱۳۸۴)
• زندگی با چشمان بسته (۱۳۸۷ – ساخته اصغر فرهادی)
• آل (۱۳۸۸)
• آینه‌های روبرو (۱۳۸۸)
• نارنجی‌پوش (۱۳۹۰ – همکاری مجدد با مهرجویی)
• اشباح (۱۳۹۲)
• ماهی سیاه کوچولو (۱۳۹۳)
• انزوا (۱۳۹۵)
• ایتالیا ایتالیا (۱۳۹۵)
• مجموعیم (۱۳۹۸)

حضور در عرصه بین‌المللی

چهره خاص، تسلط به زبان انگلیسی و بازی روان ارشادی، پای او را به پروژه‌های بزرگ بین‌المللی باز کرد. ماندگارترین نقش بین‌المللی او، نقش «بابا» در فیلم تحسین‌شده «بادبادک‌باز» (۲۰۰۷) به کارگردانی مارک فورستر بود. منتقدان لس‌آنجلس تایمز نیز عملکرد او در این فیلم را طبیعی و غریزی توصیف کردند.

سایر کارهای مهم بین‌المللی او عبارتند از:

• آگورا (Agora) (۲۰۰۹) در نقش آسپاسیوس، به کارگردانی الخاندرو آمنابار
• سی دقیقه پس از نیمه‌شب (Zero Dark Thirty) (۲۰۱۲) در نقشی کوتاه، به کارگردانی کاترین بیگلو
• تحت تعقیب‌ترین مرد (A Most Wanted Man) (۲۰۱۴) در نقش دکتر عبدالله، به کارگردانی آنتون کوربین
• علی و نینو (Ali and Nino) (۲۰۱۶)

تلویزیون، نمایش خانگی و عشق به تئاتر

ارشادی در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی نیز فعال بود. سریال‌هایی چون «شمس‌العماره» (۱۳۸۸)، «تا ثریا» (۱۳۹۰)، «زخم» (۱۳۹۳)، «آسپیرین» (۱۳۹۴-۱۳۹۵)، «دیوار به دیوار» (۱۳۹۶)، «مانکن» (۱۳۹۸) و «دل‌دار» (۱۳۹۸) از جمله کارهای او در این مدیوم‌ها هستند.

با این حال، او در مصاحبه‌ها گفته بود که تئاتر را بیشتر از سینما دوست دارد، زیرا معتقد بود «تئاتر درآمد کمی دارد اما لذت بیشتری می‌برد» و به همین دلیل سعی می‌کرد سالی یک نمایش اجرا کند.

از جوایز او می‌توان به جایزه سپنتا برای بهترین بازیگر فیلم کوتاه در جشنواره فیلم ایرانی سان‌فرانسیسکو ۲۰۱۷ برای فیلم «فانوس آبی» اشاره کرد.

جدول آثار منتخب همایون ارشادی

در ادامه، نگاهی به برخی از مهم‌ترین نقش‌آفرینی‌های او در قالب جدول می‌اندازیم:

سال (شمسی)	نام فیلم / سریال	کارگردان	نوع	نقش برجسته
۱۳۷۶	طعم گیلاس	عباس کیارستمی	سینما (ایرانی)	نقش اصلی
۱۳۷۷	درخت گلابی	داریوش مهرجویی	سینما (ایرانی)	نقش اصلی
۱۳۸۷	زندگی با چشمان بسته	اصغر فرهادی	سینما (ایرانی)	نقش مکمل
۱۳۹۰	نارنجی‌پوش	داریوش مهرجویی	سینما (ایرانی)	نقش مکمل
۲۰۰۷	بادبادک‌باز	مارک فورستر	سینما (بین‌المللی)	بابا
۲۰۰۹	آگورا	الخاندرو آمنابار	سینما (بین‌المللی)	آسپاسیوس
۲۰۱۲	سی دقیقه پس از نیمه‌شب	کاترین بیگلو	سینما (بین‌المللی)	نقش کوتاه
۲۰۱۴	تحت تعقیب‌ترین مرد	آنتون کوربین	سینما (بین‌المللی)	دکتر عبدالله
۱۳۹۶	دیوار به دیوار	سامان مقدم	سریال (تلویزیون)	نقش مکمل
۱۳۹۸	مانکن	حسین سهیلی‌زاده	سریال (نمایش خانگی)	نقش اصلی

(این جدول تنها بخشی از آثار متعدد او را نشان می‌دهد.)

میراث همایون ارشادی

همایون ارشادی هیچگاه دغدغه کارگردانی نداشت و با فروتنی همیشگی، خود را «شاگرد بازیگری» می‌دانست. زندگی او، داستانی منحصربه‌فرد از مهاجرت، بازگشت به وطن، تغییر مسیر شغلی از معماری به هنر، و درخشش در سن میانسالی در سطح اول سینمای ایران و جهان بود.

او با کارنامه‌ای متنوع و بازی‌های ماندگار، میراثی ارزشمند از خود برجای گذاشت. سینمای ایران، امروز یکی از چهره‌های نجیب، باسواد و بین‌المللی خود را از دست داد. یاد و خاطره او گرامی باد.