مهدی نصیری، روزنامه‌نگار، نویسنده و تحلیل‌گر سیاسی ایرانی است که زندگی حرفه‌ای و فکری او، سیر تحولات پیچیده سیاسی و ایدئولوژیک در ایران را بازتاب می‌دهد. او که متولد سال ۱۳۴۲ در دامغان است، کار خود را در دهه ۱۳۶۰ به عنوان یک روزنامه‌نگار تندرو و حامی سرسخت نظام آغاز کرد و در ادامه به یکی از منتقدان صریح آن تبدیل شد.
آغاز فعالیت: از حوزه علمیه تا مدیرمسئولی کیهان
مهدی نصیری در یک خانواده روحانی در دامغان متولد شد. پدرش، شیخ گل‌محمد نصیری للردی، اهل مازندران و از علمای حوزه علمیه نجف بود، و مادرش خدیجه سادات ترابی نیز اهل دامغان بود. او در سن ۱۲ سالگی (سال ۱۳۵۴) تحصیلات حوزوی خود را تحت نظر پدرش آغاز کرد و در سال ۱۳۵۸ برای ادامه تحصیلات به قم رفت. یکی از نقاط عطف مهم در زندگی او، شرکت در درس خارج فقه آیت‌الله خامنه‌ای بود که به شکل‌گیری یک ارتباط فکری نزدیک میان آنها منجر شد.
ورود نصیری به دنیای روزنامه‌نگاری از سال ۱۳۶۵ با همکاری با مؤسسه کیهان در قم آغاز شد. او به سرعت پیشرفت کرد و تنها یک سال بعد به تهران منتقل شد و به عنوان دبیر سرویس مقالات روزنامه کیهان فعالیت خود را ادامه داد. در سال ۱۳۶۷، با موافقت سیدمحمد خاتمی، نماینده وقت امام خمینی در مؤسسه کیهان، به سردبیری روزنامه منصوب شد و در سال ۱۳۷۰ نیز با دستور آیت‌الله خامنه‌ای به مدیرمسئولی آن رسید و تا سال ۱۳۷۴ در این سمت باقی ماند.
دوران فعالیت او در روزنامه کیهان از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که او به همراه یوسفعلی میرشکاک به عنوان “آغازگران خط مشی تندرو” در این روزنامه شناخته می‌شوند. این دوره نشان می‌دهد که او نه تنها یک دنباله‌رو، بلکه یک معمار فکری در سیاستگذاری مطبوعاتی بوده است.
جدایی از کیهان و آغاز مسیر متفاوت
در سال ۱۳۷۴، نصیری به همکاری خود با روزنامه کیهان پایان داد و نشریه سیاسی فرهنگی صبح را راه‌اندازی کرد. در مورد دلایل جدایی او از کیهان روایت‌های متفاوتی وجود دارد. حسین شریعتمداری ادعا می‌کند که نصیری به دلیل علاقه به داشتن نشریه‌ای مستقل از کیهان جدا شد. اما نصیری در مصاحبه‌ای با روزنامه شرق، روایت دیگری را مطرح کرد. او بیان می‌کند که پس از اینکه شریعتمداری به دلیل سفر او به مشهد بدون اجازه به دفتر رهبری شکایت کرد، نصیری احساس کرد که دیگر جایی برای او در کیهان نیست و همان روز استعفا داد. این اختلاف در روایت، نشان‌دهنده آغاز نارضایتی سیاسی نصیری از ساختار حاکم بود.
نصیری در نشریه صبح تا سال ۱۳۷۸ به فعالیت خود ادامه داد و در این نشریه نیز خط مشی تندروی خود را ادامه داد. در این دوره، او به یکی از منتقدان جدی هاشمی رفسنجانی تبدیل شد. پس از پایان فعالیت نشریه صبح، او به قم بازگشت تا تحصیلات حوزوی خود را ادامه دهد. او همچنین در دولت سمت‌هایی را بر عهده داشت، از جمله معاونت سیاسی شورای سیاستگذاری ائمه جمعه (۱۳۸۰-۱۳۸۴) و معاونت فرهنگی دفتر نمایندگی رهبری در امارات (۱۳۸۴).
دگردیسی فکری و نقد ولایت فقیه
از اوایل دهه ۱۳۹۰، دیدگاه‌های نصیری به تدریج دچار تحول شد و او به بیان مواضعی پرداخت که منتقد اصل ولایت فقیه بود. او این تغییر را نتیجه یک فرآیند تدریجی و حاصل تجربیات و مطالعات عمیق خود می‌داند. او در کتاب «عصر حیرت» به بررسی تعارض میان دین و مدرنیته و همچنین ناکامی‌های حکومت ایدئولوژیک پرداخته است.
امروزه، مهدی نصیری مواضع خود را عمدتاً از طریق مناظره‌ها و گفتگوهای آنلاین در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب بیان می‌کند. او سیاست خارجی را “دشمن‌محور” می‌داند و معتقد است که این سیاست، عقلانیت را فدای ایدئولوژی کرده است. یکی از موضع‌گیری‌های بحث‌برانگیز او، پیشنهاد “گفتگوی میان تاجزاده و شاهزاده” بود که از آن به عنوان یک فراخوان برای اتحاد میان نیروهای جمهوری‌خواه و سلطنت‌طلب یاد شد. این موضع‌گیری باعث شد که او هم از سوی اصولگرایان و هم برخی از اصلاح‌طلبان مورد انتقاد قرار گیرد و به عنوان یک چهره سیاسی مستقل و متفاوت شناخته شود.
پیامدهای حقوقی و مالی
مواضع انتقادی نصیری پیامدهایی نیز برای او به همراه داشته است. او به دلیل برخی مقالات و اظهاراتش از سوی سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دادگاه ویژه روحانیت احضار شده است. در بهمن ۱۴۰۳، او در مشهد برای مدتی کوتاه بازداشت شد و مقامات دلایل متناقضی برای این اقدام اعلام کردند.
علاوه بر این، تغییر موضع او پیامدهای مالی و شخصی نیز داشته است. طبق گزارش‌ها، شهریه حوزوی او قطع شده است و او برای تأمین معاش خود به فعالیت در سامانه‌های حمل‌ونقل آنلاین روی آورده است. این تحول، از یک جایگاه مدیریتی در بالاترین سطح مطبوعات رسمی به یک وضعیت مالی نامناسب، نشان‌دهنده هزینه‌های شخصی سنگینی است که او برای دگرگونی فکری‌اش متحمل شده است.
وضعیت کنونی و محل اقامت
در حال حاضر، مهدی نصیری به کانادا سفر کرده است. او در یک ویدئو اعلام کرد که هدف از این سفر، دیدار با پسرش است که سال‌ها در آنجا زندگی می‌کند. او همچنین تاکید کرد که قصد دارد پس از سه ماه به ایران بازگردد و در طول این مدت نیز به فعالیت‌های «سیاسی و روشنگرانه» خود ادامه دهد.
با این حال، این سفر با انتقاداتی در فضای مجازی همراه بوده است. بسیاری از منتقدان، سفر او را یک “مهاجرت” برنامه‌ریزی‌شده و تلاشی برای پناهندگی دانسته‌اند. آنها با اشاره به اظهارات قبلی نصیری در نقد مقامات حکومتی که فرزندانشان در خارج از کشور زندگی می‌کنند، او را به «ریاکاری» متهم کرده‌اند.
جدول مقایسه مواضع فکری
تغییرات فکری مهدی نصیری در دو دوره مختلف از زندگی او به شرح زیر است:
| موضوع | مواضع در دهه ۱۳۶۰ (دوره کیهان) | مواضع فعلی |
|---|---|---|
| حاکمیت | ایدئولوژی‌محور و متکی بر فقه شیعه، با اعتقاد به ولایت فقیه مطلق | نقد شدید ولایت فقیه و حاکمیت دینی، با باور به ناکامی حکومت ایدئولوژیک |
| مطبوعات | سردبیر و مدیرمسئول روزنامه دولتی با خط مشی تندرو | استفاده از پلتفرم‌های آزاد و مستقل مانند یوتیوب برای انتشار دیدگاه‌هایش |
| سیاست خارجی | حمایت از سیاست‌های ضد سلطه و دشمنی با غرب، به ویژه آمریکا و اسرائیل | نقد سیاست‌های “دشمن‌محور” و “اسرائیل‌ستیزی” که به ضرر منافع ملی است |
| جامعه و اجتماع | موضع‌گیری‌های سختگیرانه در قبال مسائل فرهنگی و اجتماعی، از جمله حجاب | حمایت از آزادی‌های مدنی، از جمله حق انتخاب در امور دینی و حکمرانی |
| آینده ایران | اعتقاد به امکان تحقق “اتوپیا” یا تمدن اسلامی در عصر غیبت | اعتقاد به ضرورت تغییر و اصلاحات بنیادین، حتی اگر به قیمت براندازی تمام شود |
