کیفیت نماز آیات از نظر رهبری چگونه است؟ [ویژه ماه گرفتگی ۱۶ شهریور]

ماه‌گرفتگی یا خسوف، یک پدیده طبیعی آسمانی است که با وقوع آن، دین مبین اسلام وظایفی را بر عهده مسلمانان قرار داده است. در شامگاه یکشنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۴، همزمان با وقوع پدیده ماه‌گرفتگی کامل که به ماه خونین نیز شهرت دارد، بر مسلمانانی که در مناطق قابل رؤیت این پدیده حضور دارند، خواندن نماز آیات واجب می‌شود.

نحوه خواندن نماز آیات از نظر آیت‌الله خامنه‌ای

این نماز به شیوه‌های مختلفی اقامه می‌شود و مطابق با فتوای حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای (مدظله)، به دو شکل می‌توان آن را به جا آورد:

شکل اول (روش مفصل)

نماز آیات دو رکعت است که در هر رکعت پنج رکوع دارد. پس از نیت و تکبیر، یک حمد و یک سوره کامل خوانده می‌شود و نمازگزار به رکوع رفته و برمی‌خیزد. این عمل (خواندن حمد و سوره کامل و رفتن به رکوع) پنج مرتبه تکرار می‌شود. پس از برخاستن از رکوع پنجم، دو سجده انجام شده و برای رکعت دوم قیام می‌کند. رکعت دوم نیز دقیقاً مانند رکعت اول به جا آورده شده و در انتها با تشهد و سلام، نماز به پایان می‌رسد.

شکل دوم (روش مختصر)

بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، حمد و یک آیه از سوره ای را قرائت کرده و رکوع کند، سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگری از آن سوره را بخواند و به رکوع رود، و بعد سر از رکوع برداشته و آیه دیگری از همان سوره را قرائت نماید و همین ‌طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سوره ای که پیش از هر رکوع، یک آیه از آن را قرائت کرده، قبل از رکوع آخر تمام شود. سپس رکوع پنجم را به‌جا آورد و به سجده رود، و پس از اتمام دو سجده، برای رکعت دوم قیام نماید و حمد و آیه ای از یک سوره را بخواند و به رکوع برود و همین‌طور مانند رکعت اول ادامه دهد تا تشهد بخواند و سلام دهد و چنانچه بخواهد برای هر رکوعی به یک آیه از سوره ای اکتفا کند، نباید سوره حمد را بیش از یک مرتبه در اول آن رکعت بخواند.

مثال برای سوره توحید: با توجه به اینکه نظر رهبر معظم انقلاب، عدم احتساب «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» به عنوان یک آیه است، مقلدین ایشان به این صورت عمل می‌کنند:

• بعد از خواندن حمد، «بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم» و «قل هوالله احد» را خوانده و به رکوع می‌روند.
• از رکوع برخاسته، «الله ‌الصمد» را خوانده و به رکوع می‌روند.
• دوباره برخاسته، «لم یلد» را خوانده و به رکوع می‌روند.
• بار دیگر برخاسته، «و لم یولد» را خوانده و به رکوع می‌روند.
• در نهایت «و لم یکن له کفواً احد» را خوانده، برای بار پنجم به رکوع رفته و پس از آن دو سجده به جا می‌آورند.

رکعت دوم نیز به همین صورت انجام شده و نماز با تشهد و سلام به اتمام می‌رسد. همچنین جایز است یکی از رکعت‌ها به یک روش و رکعت دیگر به روش دوم خوانده شود.

احکام نماز آیات از دیدگاه رهبری

اسباب وجوب نماز آیات

• خورشیدگرفتگی (کسوف) و ماه‌گرفتگی (خسوف)، اگرچه مقدار کمی از آن‌ها گرفته شود.
• زلزله.
• هر حادثه غیرعادی که باعث ترس بیشتر مردم شود؛ مانند بادهای سیاه، سرخ یا زرد که غیرعادی باشند، تاریکی شدید، فرو رفتن زمین، ریختن کوه، صیحه آسمانی و آتشی که گاهی در آسمان ظاهر می‌شود.
• در غیر از کسوف، خسوف و زلزله، شرط وجوب نماز آیات این است که حادثه موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود و اگر ترس‌آور نباشد یا فقط افراد نادری بترسند، واجب نیست.
• هر زلزله، چه شدید و چه خفیف، اگر زلزله مستقلی محسوب شود، نماز آیات جداگانه‌ای دارد.

زمان ادای نماز آیات

• خورشید و ماه‌گرفتگی: وقت ادای نماز از هنگام شروع گرفتگی تا زمان شروع باز شدن آن است. احتیاط واجب آن است که قبل از شروع به باز شدن، نماز خوانده شود. اگر در این زمان خوانده نشود، باید قضای آن به جا آورده شود.
• زلزله و مانند آن: برای زلزله و حوادث مشابه، باید نماز را فوراً خواند و نباید به تأخیر انداخت. اگر کسی معصیت کند و فوراً نخواند، بعد از آن تا آخر عمر بر او واجب است و باید به نیت اداء بخواند.

احکام متفرقه

• محدوده وجوب: وجوب نماز آیات، مخصوص کسانی است که در شهر وقوع حادثه هستند یا در شهری متصل به آن زندگی می‌کنند، به‌طوری که یک شهر محسوب شوند.
• عدم احساس زلزله: اگر مرکز زلزله‌نگاری وقوع لرزش‌های خفیفی را اعلام کند، ولی فرد آن را احساس نکند، نماز آیات بر او واجب نیست.
• جماعت: خواندن نماز آیات به جماعت مستحب است و در این صورت، قرائت امام از قرائت مأموم کفایت می‌کند.
• قنوت: در نماز آیات پنج قنوت مستحب است؛ در هر رکعت، قبل از رکوع‌های زوج (دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم) یا به طور خلاصه قبل از رکوع پنجم و دهم. اکتفا کردن به قنوت آخر (قبل از رکوع دهم) نیز جایز است.