میر محمد جواد ذاکر طباطبایی خویی (معروف به سید جواد ذاکر یا سید ذاکر)، یکی از شناخته‌شده‌ترین مداحان ایرانی و از پایه‌گذاران سبک جدید مداحی بود که تأثیر قابل توجهی بر هیئت‌های عزاداری، به‌ویژه در جذب جوانان داشت. زندگی و فعالیت‌های او همواره با بحث‌ها و انتقادات زیادی همراه بود، اما هوادارانش او را مداحی مخلص و تأثیرگذار می‌دانستند.
مشخصات شخصی
- نام کامل: میر محمدجواد ذاکر طباطبایی خویی
- نام اصلی و شناسنامه‌ای: میر محمد (در کودکی به دلیل نذر امام جواد، محمدجواد نامیده شد)
- شهرت: سید جواد ذاکر یا سید ذاکر
- تاریخ تولد: ۳۱ شهریور ۱۳۵۵
- محل تولد: خوی، آذربایجان غربی
- تاریخ درگذشت: ۱۶ تیر ۱۳۸۵ بیمارستان میلاد تهران
- علت فوت: سرطان ریه و حنجره، و از کار افتادن سلول‌های مغزی پس از ۴۰ روز کما
- محل دفن: قبرستان نو، روبروی حرم فاطمه معصومه، قم
- تحصیلات: دیپلم و دانش‌آموخته دروس حوزوی از مدرسه علمیه رضویه قم
- شغل اصلی: مداح. مدتی نیز در کار فروش بلور و برنج و مسئول کارخانه فرش بود.
- پدر: میر حبیب ذاکر (از مداحان بااخلاص شهرستان خوی)
- مادر: زنی مؤمنه و از سادات که در کودکی سید جواد درگذشت
- همسر: دختر حاج سید علی اکبر طباطبایی (از روحانیون بنام قم)؛ در سال ۱۳۸۲ ازدواج کردند
زندگی‌نامه شخصی
سید جواد ذاکر در ۳۱ شهریور ۱۳۵۵ در شهرستان خوی متولد شد. او از سادات بود و نام شناسنامه‌ای‌اش “میر محمد” بود. پدرش، میر حبیب ذاکر، از مداحان بااخلاص خوی بود و مادرش نیز از سادات و زنی مؤمنه بود که در کودکی سید جواد درگذشت. مداحی در خانواده او ریشه داشت و سید جواد از کودکی به آن می‌پرداخت.
او تا پایان دوران تحصیلی متوسطه در خوی بود و پس از آن برای کسب علوم حوزوی راهی قم شد و در مدرسه علمیه رضویه به تحصیل مشغول شد. در کنار تحصیل، مداحی را نیز ادامه داد و از حاج غلامرضا عینی‌فرد مداحی را آموخت. زبان مادری او ترکی بود، اما بیشتر به زبان فارسی در شهرهای کاشان، قم و اصفهان مداحی می‌کرد.
او در حدود سال‌های ۱۳۷۹-۱۳۸۰ به شهرت رسید و فعالیت جدی خود را از سال ۱۳۷۸ آغاز کرد. سید جواد پس از ۷ سال حوزه علمیه را ترک کرد و مدتی در کاشان و اصفهان زندگی کرد. او در سال ۱۳۸۲ ازدواج کرد و پس از ازدواج در قم و در شهرک قدس در خانه‌ای اجاره‌ای سکونت داشت.
انتقادات از سبک مداحی
سید جواد ذاکر از پایه‌گذاران سبک جدید مداحی، معروف به سبک پاپ، شناخته می‌شود. این سبک جدید، به‌ویژه جوانان را به هیئت‌های عزاداری جذب کرد، حتی آنهایی که قبلاً با هیئت‌ها آشنایی نداشتند. با این حال، سبک مداحی او و به‌کارگیری برخی عبارت‌های “غلوآمیز” درباره اهل بیت (ع) و حرکات خاص در مداحی، انتقادات زیادی را از سوی برخی مراجع تقلید شیعه، از جمله آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی، و دیگر روحانیون و مداحان باسابقه در پی داشت.
از جمله این انتقادات، استفاده از تعابیر غلوآمیز و شبهه‌آمیز درباره اهل بیت (ع) بود که تنها مربوط به خداوند متعال تلقی می‌شد. همچنین، او گاهی از تعابیر تحقیرآمیزی مانند “سگ” در اشعار و نوحه‌ها استفاده می‌کرد که با اعمالی نظیر قلاده بر گردن انداختن و عوعو کردن در مجالس عزا همراه می‌شد. این رفتارها به “بدعت‌گذاری” در عزاداری متهم شد.
یه رفیق دارم که نامش حسینه
حاج منصور ارضی، از مداحان باسابقه تهران، نیز به سید جواد ذاکر پیغام داده بود که این کارها را نکند، زیرا ممکن است برای دیگران مشکل‌ساز شود. دامنه این واکنش‌ها حتی به فتوای مراجع، از جمله آیت‌الله مکارم شیرازی، مبنی بر حرمت گوش دادن به نوارهایش کشیده شد؛ ایشان فرمودند که گوش کردن به نوارهای کسانی که در شورهایشان اشعار کفرآمیز با مطالب موهن و زننده است، جایز نیست.
مسئولین مدرسه علمیه رضویه قم نیز به دلیل رفتارهای نامعمول در مداحی، عذر وی را خواستند و او از حوزه اخراج شد. به دلیل این اختلافات و محدودیت‌ها، سید جواد از قم به کاشان و سپس اصفهان نقل مکان کرد و نهایتاً به کاشان بازگشت. هیئت‌های او نیز به دلیل سخنان و رفتارهایی که کفرآمیز خوانده می‌شد، از اماکن رسمی مذهبی مانند مسجدها و حسینیه‌ها طرد و به اماکن غیررسمی مانند منازل و پارکینگ‌ها روی آوردند.
اتهام ارتداد
یکی از شدیدترین اتهامات ناروایی که به سید جواد ذاکر نسبت داده شد، لقب “مرتد” بود. عده‌ای متن استفتائی را آماده و منتشر کردند با این مضمون که فردی در مراسم عزاداری از اشعار و کلماتی استفاده می‌کند که اهل بیت (ع) را خدا می‌داند و از عباراتی مانند “لا اله الا الزهرا” و “قلاده به گردن می‌اندازد و عوعو می‌کند” استفاده می‌کند. در پاسخ به این استفتا، آیت‌الله مکارم شیرازی فرمودند: “اگر می‌داند و اعتقاد دارد به این کلمات، مرتد است”. این متن به صورت گسترده در نماز جمعه، هیئت‌ها و بازار پخش شد. یکی از دوستان نزدیک سید جواد نقل می‌کند که وقتی این خبر را به سید دادند، او دست‌هایش را بر سر گذاشت و گریه کرد. گفته می‌شود که این صوت توسط فردی در مستند “ابتذال در مداحی” پخش شد و باعث این قضایا گردید.
یا حسین غریب مادر
پاسخ دوستداران و ویژگی‌های سید ذاکر
دوستداران سید جواد ذاکر معتقد بودند که او خلوص نیت عجیبی داشت و بسیار فروتن و متواضع بود. او به تهمت‌ها و افتراهایی که به وی زده می‌شد، پاسخی نمی‌داد و از غیبت و تهمت زدن به دیگران دوری می‌جست. حمید علیمی، از دوستان او، می‌گوید که سید جواد اذعان داشت به خاطر محبت زیادش به امام حسین (ع)، او را بسیار اذیت می‌کنند و کسی خلوت‌های او را در نماز خواندن و سجده‌های طولانی ندید. او معتقد بود که سید جواد چون در روضه امام حسین (ع) می‌سوخت، مردم جذبش می‌شدند.
هواداران او، علاقه به هیئت را “عشق” می‌دانستند و معتقد بودند که عشق ربطی به رسانه و احکام ندارد. آنها سید جواد را “پرچمدار سبک‌های جدیدی از مداحی” می‌دانستند که جوانان زیادی را به هیئت‌ها کشاند و حتی کسانی را که شناختی از اسلام و اهل بیت نداشتند، جذب کرد. بسیاری از مداحان جوان‌تر و شهرستانی نیز از او الگو گرفتند. دوستدارانش او را “یکی از مخلص‌ترین مداحان زمانه ما” می‌دانستند که “زندگی فقیرانه و بی‌ریایی” داشت. او هرگز “روضه نفروخت” و از این راه امرار معاش نکرد و “وعده‌های میلیونی هیئت‌های مذهبی را رد می‌کرد تا مزد خود را از اربابش امام حسین بگیرد”.
حجت الاسلام علیرضا پناهیان معتقد بود که یکی از دلایل مشهور شدن سید جواد ذاکر، “صدای گیرای” او بود که قوت و قابلیت‌های زیادی داشت و کسی از ضرب آهنگی که او داشت خسته نمی‌شد. او همچنین ویژگی‌های ظاهری و سبک زندگی جوان‌پسندی داشت. با وجود شایعاتی مبنی بر تراشیدن ریش که از نظر برخی منتقدان یک امتیاز منفی بود، برای مخاطبان جوان، یک امتیاز مثبت محسوب می‌شد. سبک خاص او در دکلمه‌خوانی اشعار که با ژست‌های منحصر به فرد همراه بود، نیز از دیگر ویژگی‌های او بود.
نحوه درگذشت
در سال ۱۳۸۴، سید جواد ذاکر متوجه بیماری سرطان خود شد و شیمی‌درمانی را آغاز کرد. در سال ۱۳۸۵، بیماری سرطان او به اوج خود رسید و در اوایل خرداد ماه، به دلیل از کار افتادن سلول‌های مغزی، در کما فرو رفت. او پس از حدود ۴۰ روز، در ساعت ۲ بامداد شانزدهم تیر ماه ۱۳۸۵ (یا ۱۴ تیر ۱۳۸۵ بر اساس برخی منابع) در بیمارستان میلاد تهران درگذشت.
مراسم تشییع او در قم برگزار شد و پیکرش در قبرستان نو، روبروی حرم فاطمه معصومه (س)، و در کنار قبر رسول ترک به خاک سپرده شد. عدم انتشار خبر درگذشت او از سوی رسانه‌ها، به‌ویژه صدا و سیما، با انتقادات زیادی مواجه شد. با این حال، مراسم تشییع او با شکوه خاصی در قم برگزار شد، به طوری که بسیاری از کسبه و مردم گمان می‌بردند عالم یا مرجعی درگذشته است. هوادارانش معتقد بودند که تأثیر او بر مردم زمانه‌اش “بیشتر” از بسیاری از مراجع و شخصیت‌های مذهبی بود.
