برادران صفاریانپور، سیاوش صفاریانپور و محمدفؤاد صفاریانپور، دوقلوهای نامآشنای ایرانی در حوزههای رسانه، علم و برنامهسازی تلویزیونی هستند. این دو از نوجوانی با علاقه مشترک به علم، نجوم و ترویج دانش وارد عرصه تلویزیون شدند و امروزه بهعنوان مجری، کارگردان، تهیهکننده و پادکستساز شناخته میشوند. در این میان، سیاوش بهعنوان مجری و روزنامهنگار علمی برجسته شده، درحالیکه فواد بیشتر بر کارگردانی و تهیهکنندگی تمرکز دارد. آنها نماد “ترویج علم با زبان ساده” در ایران به شمار میروند.
مشخصات شخصی برادران صفاریانپور
| مشخصه | سیاوش صفاریانپور | فواد صفاریانپور |
| تاریخ تولد | ۹ دی ۱۳۵۹ (تهران) | ۹ دی ۱۳۵۹ (تهران)؛ دوقلوی سیاوش، اما سیاوش برادر بزرگتر است |
| تحصیلات | هنرستان عکاسی، کارشناسی سینما | کارشناسی سینما؛ دارای علاقه شخصی به فیلمسازی از کودکی |
| علایق اولیه | نجوم و عکاسی | سینما و فیلمسازی |
| وضعیت تأهل | متأهل؛ زندگی خانوادگی آرام و خصوصی دارد | متأهل؛ جزئیات زندگی خصوصی کم است؛ تمرکز بر کار حرفهای |
| ویژگیهای شخصیتی | پرانرژی، شوخطبع، علاقهمند به ترویج علم | جدیتر، خلاق و وسواسگرا در کارگردانی |
زندگی شخصی و سوابق علمی و هنری
ریشهها و کودکی
برادران صفاریانپور در تهران متولد شدند و در خانوادهای متوسط و علاقهمند به علم و هنر رشد کردند. پدرشان محمدعلی صفاریانپور و مادرشان سهیلا رستمی است و آنها یک خواهر و یک برادر بزرگتر دارند. با وجودی که سیاوش به نجوم و فواد به سینما گرایش داشت، از کودکی در مدرسه همواره با هم بودند و فواد از سیاوش در برابر اذیتها دفاع میکرد. آنها گفتهاند که “هر لحظه خودمان را متمایز از دیگری میبینیم، برخلاف تصور عموم”.
فواد به “شیرجه زدن برای موفقیت” اعتقاد دارد و از کودکی از سیاوش حمایت میکرد. زندگی شخصی آنها آرام و بدون حاشیه منفی یا جنجالی است و بر کار حرفهای متمرکز است. سیاوش در پادکستها از “حال خوب و طعم زندگی” حرف میزند. دفتر کار مشترکشان (۱۷۴ مترمربع در ملاصدرا) که پر از اکسسوارهای برنامههای علمی است، نشاندهنده سلیقه زیباییشناختی مشترک آنها است.
آغاز فعالیت حرفهای و نقطه عطف
برادران صفاریانپور فعالیت حرفهای خود را از ۱۷سالگی (۱۳۷۶) آغاز کردند. پیشنهاد آنها برای ساخت برنامهای درباره دنبالهدار هیل-باپ به صداوسیما، زمینه ورودشان به تلویزیون و اجرای کوتاه در برنامههای کودک را فراهم کرد. همکاری آنها با صداوسیما، بهویژه شبکه ۴، به تولید برنامههای علمی ماندگار انجامید.
نقطه عطف کار مشترک آنها، برنامه «آسمان شب» بود که از ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۰ (همزمان با روز جهانی نجوم) پخش شد و به طولانیترین برنامه نجومی هفتگی ایران تبدیل شد. در این برنامه که بیش از ۱۵ سال ادامه داشت، سیاوش مجری جلوی دوربین و کارشناس بود و فواد نقش کارگردان و تهیهکننده پشت صحنه را برعهده داشت. این برنامه مخاطبان شبکه ۴ را افزایش داد.
فعالیتهای حرفهای مشترک و انفرادی
مهمترین فعالیتهای مشترک
- آسمان شب (شبکه ۴، ۱۳۸۰–۱۳۹۵): برنامه نجومی هفتگی با حضور کارشناسانی مانند بابک امینتفرشی و پوریا ناظمی.
- چرخ (شبکه ۴): برنامه علمی عمومی؛ سیاوش مجری و فواد کارگردان.
- کندو (تابستان ۱۳۹۰، شبکه ۴): برنامهای که علم را در زندگی روزمره جستجو میکرد.
- تیکتاک و دایره (۱۳۹۰).
- کاروانسرا، جویندگان کسوف و ۱٫۶۱۸ (نسبت طلایی): برنامههای نجومی و علمی.
- ارتباط ایرانی، مردم ایران سلام، مداربسته، روزی روزگاری، آیتمهای تصویر زندگی و رادیوهفت.
- گس (۲۰۲۳): بستهای ترکیبی از پادکست و ویدئوکست که فواد در آن همکاری دارد.
فعالیتهای انفرادی
سیاوش صفاریانپور
- مجریگری: برنامههایی چون موتور جستجو (شبکه آموزش، برنامه فعلی شنبه تا پنجشنبه ساعت ۲۱)، صبحی دیگر و پیشرو (شبکه ۴). او همچنین مجری مهمانمحور در رادیوهفت و مردم ایران سلام بوده است.
- علم و روزنامهنگاری: روزنامهنگار علمی (در مجلات و روزنامهها)؛ عکاس و منجم آماتور (عضو انجمن نجوم ایران).
- ترویج علم: مؤسس جایزه چراغ (ترویج علم) و عضو شورای مرکزی پروژه صلح ستارگان (ترویج علم و صلح جهانی).
- پادکستسازی (اوج از ۱۳۹۸): هاگیرواگیر (با محمدرضا نوروزی و ماندنی؛ ۸۰ اپیزود، موضوع سرگرمی؛ پرمخاطب)، رختکن بازندهها (با بهزاد عمرانی، جهانیار قربانی و مژده محمدی؛ پرشنوندهترین پادکست فارسی؛ درباره شکست و موفقیت)، میرکت (۱۳۹۸؛ گفتوگو با اسماعیل میرفخرایی) و راه شیری (اینترنتی، برای علاقهمندان نجوم). او در حال ساخت مستند “مغز” است.
فواد صفاریانپور
- کارگردانی: کارگردان فیلم کوتاه از ۱۳۷۲ (تباه، آخرین پک، یک شاخه گل، آب آبی، آسمان آبی، زندگی).
- همکاریهای سینمایی و تلویزیونی: دستیار کارگردانی در روزی که هوا ایستاد (نادر ابراهیمی) و هزاران زن مثل من (رضا کریمی)؛ دستیار تدوین آژانس شیشهای (ابراهیم حاتمیکیا).
- کارگردانی هنری: کارگردان هنری خندوانه؛ کارگردان سری جدید شکرستان.
- بازیگری: بازیگر در سریال شرایط خاص.
- او وعده فیلم سینمایی مشترک با برادرش را داده است.
جوایز و دیدگاه عمومی
سیاوش صفاریانپور در سال ۱۳۸۶ جایزه جوان انجمن پژوهش ایران و دهمین جایزه انجمن ترویج علم را دریافت کرد. هر دو برادر بهعنوان “برنامهسازان علمی” در ایران شناخته میشوند. کاربران شبکههای اجتماعی (توییتر) از تأثیر آنها در ترویج علم ستایش کرده و برنامههایشان را “یادگار دوران خوب تلویزیون” دانستهاند.
با این حال، هر دو برادر منتقد وضعیت فعلی صداوسیما هستند. فواد دو سال پیش از «آسمان شب» جدا شد و سیاوش وضعیت سیما در برنامههای علمی را “فقیرترین دورانش را در علم تجربه میکند” توصیف کرده است. باوجود تمجیدها (مانند “عشق به آسمان شب” و “ادایی نبودنشان” )، منتقدانی مانند سردبیر همشهری آنها را “دارای رانت سیما” خواندهاند – پاسخی که سیاوش با تأکید بر استقلالشان به آن داد.
آنها با بیش از ۲۰ برنامه تلویزیونی، فیلمهای کوتاه، پادکستهای پرشنونده و عضویت در پروژههای جهانی، کارنامه پرباری دارند.
انتقاد شدید سیاوش صفاریان پور از مدیران سیما
سیاوش صفاریان پور، مجری -تهیه کننده برنامه آسمان شب در گفتگو با عصرایران با اشاره به افت شدید مخاطب تلویزیون در سالهای اخیر، گفت: ما در واقع شاهد دورانی هستیم که ساختار مدیریتی بر مبنای تصمیمات نامتعارفی است و متاسفانه تصور میشود این تصمیمات عوارض مهمی ندارد. در صورتیکه وقتی نتیجه را ارزیابی کنید متوجه میشوید که اشکالات اساسی پیش آورده است.
وی افزود: آنچه امروز بر روی آنتن تلویزیون است نتیجه فرایند مدیریتی سیما در سالهای اخیر را نشان میدهد. این حقیقت ناگوار و متاسفانه درست است که دیگر تلویزیون مخاطب فراگیر خود را ندارد. قبلا کم شدن سطح مخاطبان سیما انکار می شد اما امروزه این تقلیل مخاطب، قایل انکار نیست. این در حالی است که گاه از برخی شنیده میشود که ما [تصميم سازان] فقط برای گروه محدودی از مردم ایران برنامه میسازیم. به نظرم چنین نگرشی یک نوع فرار به جلو است!
صفاریان پور افزود: در این رویکرد، مفهوم و ماهیت اصلی «رسانه ملی» به چالش کشیده شده است. در حال حاضر چیزی که مشروعیتش به چالش و خطر کشانده شده، عنوان رسانهی ملی است. نمیشود به راحتی از این ماجرا گذشت، زیرا به هر حال این سرمایهی ملی است و از بودجه عمومی کشور برای آن هزینه میشود.
وی نقش شبکه نمایش خانگی را در تولید محتوا برای مردم پررنگ و موثر دانست و از رقابت تلویزیون با پلتفرمهای نمایش خانگی گفت: دکتر ابراهیم داروغهزاده [از مدیران سالهای قبل تلویزیون] ، اخیرا در یک مصاحبه تلویزیونی در خصوص وضعیتی به نام «حذف رقیب» صحبت کرده است.
متاسفانه تلویزیون به جای ایجاد بستر رشد درونی ، مایل به توقف سرعت آلترناتیو شده است. همین نظارتی و نگاه بالادستی که صداوسیما بر پلتفرمها ایجاد کرده، حکایت از این دارد که تلویزیون به جای تمرکز بر رشد خود، تلاش برای کاستن سرعت رشد دیگری را پیش گرفته است. اما این یک خیال ناپخته است، زیرا شبکه نمایش خانگی، رقیب اصلی صداوسیما نیست.
تهیه کننده برنامه آسمان شب تاکید کرد: رقیب اصلی تلویزیون، شبکههای ماهورهای است که دسترسی عمومی و فراگیری دارند و برای مخاطبان نیازمند محتوا و خبر در ایران، به رسانه موثر بدل شده است. به نظرم «وی او دیها» رقیب تلویزیون نیستند و نخواهند بود. اگر هم در نقاطی رقابتی وجود داشته باشد میتواند سبب رقابتی رشد دهنده شود.
مجری سابق تلویزیون به چشم انداز و آینده صداوسیما اشاره کرد و تشریح کرد: اگر صدا و سیما بخواهد با همین روش مسیرش را ادامه بدهد، ما حلقهی آخر مخاطبان تلویزیون را هم از دست خواهیم داد. به این دلیل که همان حلقه آخر هم که تصور میشود جامعه هدف امروز سیما است، از باقی مردم جدا نیستند و تصویر و نیاز رسانهای که این گروه مخاطبان از تلویزیون نسبت به باقی مردم تفاوت زیادی ندارد. تلویزیون برای همه بیش از هرچیز ابزار سرگرمی و اطلاع رسان است. به همین دلیل شخصیتی مثل عادل فردوسیپور برای اغلب مردم مورد توجه است و نقش اثرگذار آن قابل انکار نیست.
وی به پیامدهای ریزش مخاطبان تلویزیون اشاره کرد و گفت: تلویزیون در کنار مسائل فرهنگی، با مسائل اقتصادی نیز مواجه است. تلویزیون بیمخاطب، برای اسپانسرها هم جذاب نخواهد بود و مساله جذب اسپانسر و آگهی دهنده مساله مهم در کیفیت برنامهسازی و تنوع در سیما است.
صفاریان پور همچنین عدم همکاریاش با تلویزیون را یک جور طلاق توافقی دانست و از وقوع این جدایی برای خود و بعضی دیگر از همکارانش گفت: گاهی آن قدر شرایط برای شما سخت میشود [یا سخت میکنند] که کار کردن و خلق اثر مطلوب، ناممکن میشود و شما ترجیح میدهید دیگر کار نکنید. اصل ماجرای عدم همکاری ما بیش از هر چه همین است. بیارزش شدن نگاه تخصصگرایانه به برنامهسازی، منجر به بیرغبتی و بیمیلی به کار برای برنامهسازان مولف میشود.
این چهره فرهنگی، در پایان اظهار داشت: به نظر من تلویزیون، همچنان اثرگذارترین رسانه است و خواهد بود. اکنون تلویزیون بیمار شده است و این بیمار در کما به سر میبرد. بسیار امیدوار و خوشبینم که این بیمار از کما دربیاید و همچنان بودنش را در کنار همه مردم جشن بگیریم.
