در سالهای اخیر و به خصوص با مطرح شدن بحثهای جدی پیرامون قوانین پوشش در ایران، نام ابوالفضل اقبالی بیش از پیش در رسانهها و محافل اجتماعی شنیده میشود. او که متولد دهه شصت است، به عنوان یکی از چهرههای اصلی و تأثیرگذار در حوزه سیاستگذاریهای فرهنگی، بهویژه در زمینه مطالعات زنان و خانواده شناخته میشود.
شهرت اصلی اقبالی به دلیل نقش کلیدی او در طراحی و تدوین “لایحه عفاف و حجاب” است؛ لایحهای که بحثهای فراوانی را در سطح جامعه برانگیخته است. او خود را یک پژوهشگر متعهد میداند که دغدغهاش حفظ بنیان خانواده و ارزشهای سنتی است.
اقبالی با تکیه بر تحصیلات دانشگاهی و سوابق طولانی در نهادهای فرهنگی، تلاش دارد تا با رویکردی که آن را علمی و دینی مینامد، به مسائل اجتماعی پاسخ دهد. او معتقد است که قانون باید حافظ هنجارهای اخلاقی باشد و دیدگاههایش اغلب در تقابل با نظرات مدرن و فمینیستی قرار میگیرد.
مشخصات فردی و خلاصه سوابق
- نام کامل: ابوالفضل اقبالی
- سال تولد: ۱۳۶۲ شمسی (۱۹۸۳ میلادی)
- محل زندگی و اصالت: احتمالا تهران؛ دارای ریشههای خانوادگی سنتی و مذهبی
- تخصص: جامعهشناسی، مطالعات زنان و خانواده، دانش اجتماعی مسلمین
- شغل فعلی: عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا (از سال ۱۴۰۳) و مدیر اندیشکده زن و جامعه (زوج)
- نقش کلیدی: طراح اصلی لایحه عفاف و حجاب
- وضعیت تأهل: متاهل
- اینستاگرام: abolfazleghbali62
مسیر تحصیلی و علمی
ابوالفضل اقبالی مسیر علمی خود را به صورت متمرکز در حوزه علوم انسانی و اجتماعی طی کرده است. او فعالیتهای خود را از دوران دانشجویی در دانشگاه علامه طباطبایی آغاز کرد و تحت تأثیر جنبشهای فرهنگی و مذهبی قرار گرفت. تحصیلات او ترکیبی از جامعهشناسی و مطالعات تخصصی زنان است که به او کمک کرده تا پایههای نظری دیدگاههای خود را شکل دهد. روند تحصیلات او به شرح زیر است:
| مقطع تحصیلی | رشته گرایش | دانشگاه محل تحصیل | سال اخذ مدرک |
|---|---|---|---|
| لیسانس | علوم اجتماعی (پژوهشگری) | دانشگاه علامه طباطبایی | ۱۳۸۸ |
| کارشناسی ارشد | جامعهشناسی انقلاب اسلامی | دانشگاه شاهد | – |
| کارشناسی ارشد | مطالعات زنان (حقوق زن در اسلام) | دانشگاه خوارزمی | ۱۳۹۷ |
| دکتری | دانش اجتماعی مسلمین | دانشگاه تهران | ۱۴۰۲ |
سوابق کاری و فعالیتهای اجرایی
اقبالی سابقهای طولانی در همکاری با نهادهای فرهنگی و پژوهشی دارد. او هماکنون مدیر “اندیشکده زن و جامعه” (موسوم به زوج) است؛ نهادی که نقش مهمی در سیاستگذاریهای اخیر حوزه زنان ایفا کرده است. علاوه بر این، او اخیراً به عضویت هیئت علمی دانشگاه الزهرا درآمده که نشاندهنده تمرکز او بر آموزش و پژوهش در محیطهای دانشگاهی زنان است.
از دیگر سوابق مهم او میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاون پژوهش مؤسسه بینا (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی) بین سالهای ۹۷ تا ۹۹.
- سردبیر فصلنامه علمی – تخصصی “حوراء”.
- مدیر مخاطبشناسی کانون اندیشه جوان.
- مدیرکل گفتمانسازی ستاد حجاب و عفاف وزارت کشور.
- مدیرکل روابط عمومی و رسانه ستاد کل امر به معروف و نهی از منکر.
- مشاور و طراح سیاستهای مرتبط با زنان بدون عضویت رسمی در احزاب سیاسی.
نقش کلیدی در لایحه حجاب
شاید مهمترین بخش کارنامه اقبالی، نقش او به عنوان نویسنده و طراح اصلی لایحه عفاف و حجاب باشد. اندیشکده تحت مدیریت او (زوج) نقش مؤثری در تدوین این لایحه داشت که ابتدا در ۹ ماده تنظیم شده بود اما در مجلس به ۷۴ ماده گسترش یافت. هدف او از این قانون، “حمایت از خانواده” و “حفاظت از هنجارهای اخلاقی” عنوان شده است.
اقبالی معتقد است که این قانون میتواند پرونده مناقشات حجاب را مختومه کند و جلوی بهرهبرداریهای سیاسی و جناحی را بگیرد. او بر ضرورت استفاده از ابزارهای قانونی برای مقابله با آنچه “بیهنجاری اجتماعی” مینامد تأکید دارد، هرچند منتقدانش معتقدند این قانون با جریمههای سنگین و مجازاتهایش، آزادیهای فردی را محدود میکند.
دیدگاهها و نظرات جنجالی
دیدگاههای ابوالفضل اقبالی ریشه در تفاسیر سنتی و مذهبی دارد و گاهی با واکنشهای زیادی روبرو میشود.
برخی از مهمترین محورهای فکری او عبارتند از:
- حجاب به عنوان حکم الهی: او حجاب را یک واجب الهی میداند و مدعی است که بر اساس آمارها، بیش از ۸۴ درصد جامعه ایران به حجاب باور دارند.
- نقش زن و خانواده: در دیدگاه او، نقش زن در خانواده اهمیت ویژهای دارد. او نظراتی در مورد “تمکین جنسی” دارد و معتقد است که در چارچوب خانواده، رضایت زن در روابط زناشویی شرط نیست و این موضوع را در برابر حقوقی مانند مهریه و نفقه تعریف میکند؛ دیدگاهی که نقدهای فمینیستی فراوانی را به همراه داشته است.
- نگاه به آسیبهای اجتماعی: او پدیدههایی مانند تجاوز جنسی را امری مدرن و محصول رسانهها و نظام سرمایهداری میداند و معتقد است این مسائل در سنت ایرانی کمتر وجود داشته است.
- دعوت سلبریتیها به خروج: در یکی از مصاحبههایش، چهرههای مشهوری را که با حجاب مخالف هستند به خروج از کشور دعوت کرد که این سخنان بازتاب گستردهای داشت.
مناظرهها و تالیفات
ابوالفضل اقبالی اهل گفتوگو و مناظره است و بارها در برنامههای تلویزیونی و اینترنتی رو در روی منتقدان نشسته است. او مناظرههای داغی با چهرههایی همچون “محسن برهانی” (در مورد الزام قانونی حجاب)، “آذر منصوری” (درباره خشونت علیه زنان)، “محمد مهاجری” و “شیما قوشه” داشته است. این مناظرهها معمولاً نشاندهنده شکاف عمیق بین دیدگاههای او و منتقدانش است.
علاوه بر سخنرانی، او نویسندهای پرکار است و کتابهای متعددی را با زبانی که ترکیبی از داستان، تحلیل و گاهی طنز است، منتشر کرده است. آثار او اغلب توسط ناشران همسو با جریان فرهنگی مذهبی منتشر میشوند. برخی از کتابهای او عبارتند از:
- از ماست (تحلیل اجتماعی)
- به دخترم (نامههایی داستانی درباره حجاب)
- زنده باد تساوی! (طنز ایدئولوژیک)
- درباره زن
- از گشت ارشاد تا چادر المیرا
- آیا او کارگر بود؟
- اسلام؛ دین بیداری
- میثاق غلیظ (درباره خانواده)
در نهایت، ابوالفضل اقبالی چهرهای است که نماد تفکر سنتیِ فعال در عرصه سیاستگذاری مدرن محسوب میشود. او با تکیه بر قانون و کار فرهنگی، سعی در حفظ ساختارهای سنتی جامعه دارد، مسیری که همواره با چالشها و بحثهای فراوانی در فضای عمومی همراه بوده است.
