فرجالله سلحشور، نامی گرهخورده با سینما و تلویزیون مذهبی در ایران است. او چهرهای برجسته بود که بخش بزرگی از زندگی حرفهای خود را وقف ساخت آثاری با محوریت داستانهای قرآنی کرد و با سریالهایی چون «یوسف پیامبر» و «مردان آنجلس» نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای اسلامی به شهرت رسید. در این مقاله، به زندگی، آثار، حواشی و ناگفتههای این کارگردان، بازیگر، نویسنده و چهرهپرداز ایرانی میپردازیم.
آغاز راه: از قزوین تا حوزه هنری
فرج الله سلحشورنیا، که با نام فرج الله سلحشور شناخته میشود، در ۱ فروردین ۱۳۳۱ در شهر قزوین چشم به جهان گشود. او فرزند اول خانوادهای پرجمعیت و مذهبی با ۱۱ عضو (شامل ۲ برادر و ۷ خواهر) بود و اصالتی قزوینی داشت.
اگرچه اطلاعات دقیقی از تحصیلات رسمی او در دست نیست، اما علاقه او به هنر از نوجوانی و پیش از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ آغاز شد. او در آن دوران، در فعالیتهای هنری مساجد شرکت میکرد و در زمینههایی چون داستاننویسی، دکلمه و اجرای نمایش فعال بود. این فعالیتها پایههای فکری و هنری او را شکل داد.
پس از انقلاب، سلحشور یکی از اعضای مؤسس «حوزه هنر و اندیشه اسلامی» (که بعدها به حوزه هنری تبدیل شد) در سال ۱۳۵۸ بود. این مرکز، محلی برای ترویج دیدگاههای او مبنی بر ضرورت ساخت آثار سینمایی مبتنی بر اسلام و داستانهای قرآنی شد.
سوابق هنری: از بازیگری تا کارگردانی آثار ماندگار
فعالیت حرفهای سلحشور در سینما با بازیگری آغاز شد. اولین حضور جدی او در فیلم «توبه نصوح» (۱۳۶۱) به کارگردانی محسن مخملباف رقم خورد.
او در سالهای بعد نیز در فیلمهای مختلفی به ایفای نقش، چهرهپردازی و حتی تهیهکنندگی پرداخت:
- در سال ۱۳۶۳، هم به عنوان بازیگر و هم چهرهپرداز در فیلم «گورکن» (ساخته محمدرضا هنرمند) حضور داشت.
- در سال ۱۳۶۵ در فیلم «پرواز در شب» (اثر رسول ملاقلیپور) بازی کرد.
- در سال ۱۳۶۷، بازیگر و تهیهکننده فیلم «انسان و اسلحه» (به کارگردانی مجتبی راعی) بود و برای آن دیپلم دفاع مقدس دریافت کرد.
- در سال ۱۳۶۸ در فیلم «نخلستان تشنه» (محمد نوریزاد) به ایفای نقش پرداخت.
ورود به کارگردانی و تمرکز بر قصههای قرآن
نقطه عطف کارنامه سلحشور، ورود او به عرصه کارگردانی با محوریت داستانهای پیامبران بود. در سال ۱۳۷۲، او سریال «ایوب پیامبر» را ساخت که خود در آن به عنوان بازیگر، نویسنده و کارگردان حضور داشت. این اثر توانست دیپلم افتخار جشنواره فجر را برای او به ارمغان بیاورد.
اما شهرت اصلی او با دو سریال بزرگ تلویزیونی فراگیر شد:
- مردان آنجلس (۱۳۷۶): این سریال که به داستان قرآنی «اصحاب کهف» میپرداخت، با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شد و نام سلحشور را به عنوان کارگردانی صاحب سبک در آثار دینی مطرح کرد.
- یوسف پیامبر (۱۳۸۷): این سریال عظیم، نقطه اوج فعالیت هنری سلحشور بود. او در این اثر به عنوان بازیگر، کارگردان، نویسنده و تهیهکننده حضور داشت. «یوسف پیامبر» نه تنها در ایران، بلکه در بسیاری از کشورهای اسلامی مانند مصر با استقبال چشمگیری روبرو شد و مورد تحسین قرار گرفت.
آخرین پروژه بزرگ او، نگارش فیلمنامه سریال «حضرت موسی» بود که به دلیل بیماری ناتمام ماند و بعدها ساخت آن به دیگران سپرده شد. او همچنین در سال ۱۳۹۴ تهیهکنندگی سریال «قصههای تبیان» را بر عهده داشت.
جدول آثار هنری فرجالله سلحشور
کارنامه هنری سلحشور نشاندهنده تمرکز ویژه او بر آثار مذهبی و قرآنی است:
| سال | نام اثر | نقش سلحشور | توضیحات |
|---|---|---|---|
| ۱۳۶۱ | توبه نصوح | بازیگر | فیلم سینمایی (کارگردان: محسن مخملباف) |
| ۱۳۶۳ | گورکن | بازیگر، چهرهپرداز | فیلم سینمایی (کارگردان: محمدرضا هنرمند) |
| ۱۳۶۵ | پرواز در شب | بازیگر | فیلم سینمایی (کارگردان: رسول ملاقلیپور) |
| ۱۳۶۷ | انسان و اسلحه | بازیگر، تهیهکننده | فیلم سینمایی (کارگردان: مجتبی راعی) |
| ۱۳۶۸ | نخلستان تشنه | بازیگر | فیلم سینمایی (کارگردان: محمد نوریزاد) |
| ۱۳۷۲ | ایوب پیامبر | بازیگر، کارگردان، نویسنده | سریال تلویزیونی |
| ۱۳۷۶ | دنیای وارونه | بازیگر | فیلم سینمایی (کارگردان: شهریار بحرانی) |
| ۱۳۷۶ | مردان آنجلس (اصحاب کهف) | کارگردان | سریال تلویزیونی |
| ۱۳۸۷ | یوسف پیامبر | بازیگر، کارگردان، نویسنده، تهیهکننده | سریال تلویزیونی |
| ۱۳۹۴ | قصههای تبیان | تهیهکننده | سریال تلویزیونی |
| ناتمام | حضرت موسی | نویسنده | فیلمنامه سریال |
زندگی شخصی و خانوادگی
سلحشور در خانوادهای مذهبی رشد کرد و این نگرش در زندگی شخصی او نیز نمود داشت. نام همسر او در منابع عمومی و اخبار ذکر نشده است، اما در دوران بیماری سلحشور، همسرش در مصاحبههایی از مردم درخواست دعا کرد و از انتشار عکسهای مخفیانه او در بیمارستان انتقاد نمود.
حاصل ازدواج او سه فرزند بود:
- بصیر سلحشور: پسر ارشد، که طلبه و روحانی است. او پس از مرگ پدر، به احتمال ترور بیولوژیکی اشاره کرد.
- ایوب سلحشور: پسر دوم، که او نیز طلبه و روحانی است. ایوب سلحشور پس از درگذشت پدر، نسبت به تغییرات ایجاد شده در فیلمنامه «حضرت موسی» اعتراضاتی داشت.
- زینب سلحشور: تنها دختر خانواده، که به عنوان مشاور خانواده و فعال هنری شناخته میشود. او در سال ۱۳۹۰ از برخی کارهای پدرش ابراز تأسف و انتقاد کرده بود.
یکی دیگر از چهرههای شناختهشده خانواده سلحشور، برادر کوچکتر او، مهدی سلحشور، یکی از مداحان معروف اهل بیت است. مهدی سلحشور خاطرات زیادی از برادرش نقل کرده، از جمله اینکه فرجالله سلحشور ۲۵ سال نماز شبش ترک نشد و حتی در آخرین لحظات زندگی نیز به مسائل مذهبی میاندیشید.
دیدگاههای سیاسی و حواشی جنجالی
فرجالله سلحشور صرفاً یک هنرمند نبود؛ او گرایش سیاسی محافظهکارانه آشکاری داشت و در مسائل سیاسی فعال بود. او از حامیان سرسخت محمود احمدینژاد بود و در انتخابات سال ۱۳۸۸ او را «مالک اشتر زمان» نامید. سلحشور مورد تقدیر رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز قرار گرفته بود و جایزه جشنواره فجر خود را به حوزه علمیه قم اهدا کرد.
با این حال، کارنامه او خالی از حاشیه نبود. صراحت لهجه او در انتقاد از سینمای ایران، بارها جنجال آفرید:
- انتقاد از سینما: مشهورترین حاشیه او، زمانی بود که سینمای ایران را «فاحشهخانه» نامید و به بازیگران زن توهین کرد. این اظهارات با واکنش بسیار تندی مواجه شد.
- شکایت بازیگران: در پی این سخنان، ۱۳ نفر از بازیگران زن سرشناس سینمای ایران از او شکایت کردند.
- اتهام سرقت ادبی: در زمان پخش «یوسف پیامبر»، او با اتهام سرقت ادبی فیلمنامه مواجه شد، هرچند که در نهایت از این اتهام تبرئه گشت.
- فعالیتهای پیش از انقلاب: او در مصاحبههایی اذعان کرده بود که پیش از انقلاب در آتش زدن سینماها شرکت داشته است، عملی که بعدها از آن ابراز پشیمانی و تأسف کرد.
درگذشت و ابهامات ترور بیولوژیکی
فرجالله سلحشور در سالهای پایانی عمر درگیر مبارزه با بیماری سرطان ریه بود. او پس از ماهها تحمل این بیماری، سرانجام در ۸ اسفند ۱۳۹۴ در بیمارستان بقیهالله تهران درگذشت.
پیکر او در امامزاده سید جعفر و حمیده واقع در باغ فیض تهران به خاک سپرده شد. این مکان بر اساس وصیت خود او انتخاب شده بود؛ او خواسته بود در قطعه هنرمندان دفن نشود، زیرا خود را نه یک هنرمند، بلکه یک «مبلغ اسلامی» میدانست.
اگرچه علت رسمی فوت، سرطان ریه اعلام شد، اما مرگ او با ابهاماتی همراه گشت. مدتی پس از درگذشت او، ادعاهایی مبنی بر «ترور بیولوژیکی» مطرح شد. سردار ابراهیم جباری، از فرماندهان سپاه، و جمال شورجه، همکار و دوست نزدیک سلحشور، به احتمال مسمومیت و ترور او توسط سرویسهای اطلاعاتی بیگانه اشاره کردند. آنها دلیل این اقدام احتمالی را، فعالیتهای ضدصهیونیستی سلحشور در آثاری چون «یوسف پیامبر» و پروژه ناتمام «حضرت موسی» میدانستند.
فرزندان سلحشور، از جمله بصیر، نیز این ادعا را «محتمل» دانستند اما تأکید کردند که این فرضیه «قطعی نیست». با وجود این ادعاها، هیچگاه مدرک رسمی و قطعی برای اثبات ترور بیولوژیکی فرجالله سلحشور ارائه نشد و این موضوع در هالهای از ابهام باقی ماند.
