علی مطهری، فرزند آیت‌الله مرتضی مطهری، یکی از چهره‌های شناخته‌شده و تأثیرگذار در عرصه سیاسی ایران است. هویت سیاسی او ترکیبی از میراث فکری پدر، دیدگاه‌های فرهنگی محافظه‌کارانه و تأکید بر اجرای قانون اساسی است. او که از دل نخبگان انقلابی برآمده، به یکی از منتقدان داخلی سیستم تبدیل شده است و به دلیل همین ویژگی‌ها، برخی او را یک «اصلاح‌طلب محافظه‌کار» می‌دانند.
تولد، خانواده و تحصیلات
علی مطهری در تاریخ ۶ بهمن ۱۳۳۶ در تهران به دنیا آمد. پدر او، آیت‌الله مرتضی مطهری، از معماران اصلی ایدئولوژی جمهوری اسلامی بود و مادرش عالیه روحانی نام دارد. شهادت پدرش در اردیبهشت ۱۳۵۸، یک رویداد تعیین‌کننده در زندگی او بود که مسیر آینده‌اش را تغییر داد.
او در ابتدا تحصیلات دانشگاهی خود را در سال ۱۳۵۵ در رشته مهندسی مکانیک در دانشگاه تبریز آغاز کرد. اما پس از شهادت پدر و وقوع انقلاب فرهنگی، رشته خود را تغییر داد و برای تحصیل در رشته فلسفه و کلام اسلامی به دانشگاه تهران منتقل شد. او در نهایت موفق به اخذ مدرک دکترا در همین رشته از دانشگاه تهران شد و به عنوان استاد در این دانشگاه به تدریس پرداخت. او همچنین مسئولیت نظارت و نشر آثار پدرش را از طریق انتشارات صدرا و «بنیاد علمی فرهنگی استاد شهید مطهری» بر عهده دارد.
از نظر خانوادگی، علی مطهری در سال ۱۳۶۲ با نرگس انصاری ازدواج کرد. خواهر او، فریده مطهری، همسر علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس شورای اسلامی است. این ارتباط خانوادگی، یک پیوند سیاسی مهم برای او در دوران حضورش در مجلس به شمار می‌رفت. خانواده مطهری دارای چهار فرزند به نام‌های مرتضی، رضا، لیلا و زهرا است.
گاهشمار زندگی علی مطهری
| رویداد/نقطه عطف | تاریخ | اهمیت/جزئیات |
|---|---|---|
| تولد | ۶ بهمن ۱۳۳۶ | متولد تهران، فرزند آیت‌الله مرتضی مطهری و عالیه روحانی. |
| شهادت پدر | ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ | رویدادی تعیین‌کننده که مسیر زندگی او را تغییر داد. |
| تغییر رشته تحصیلی | پس از ۱۳۵۸ | انتقال از مهندسی مکانیک به فلسفه و کلام اسلامی در دانشگاه تهران. |
| اخذ مدرک دکترا | اوایل دهه ۱۳۷۰ | فارغ‌التحصیلی با مدرک دکترای فلسفه از دانشگاه تهران. |
| اولین دوره نمایندگی مجلس | ۱۳۸۷-۱۳۹۱ | انتخاب به عنوان نماینده تهران از فهرست جبهه متحد اصول‌گرایان در مجلس هشتم. |
| نایب رئیسی مجلس | ۱۳۹۵-۱۳۹۸ | تصدی پست نایب رئیس دوم مجلس شورای اسلامی در مجلس دهم. |
| رد صلاحیت در انتخابات | ۱۳۹۸ | رد صلاحیت برای شرکت در انتخابات مجلس یازدهم توسط شورای نگهبان. |
سوابق سیاسی و نمایندگی مجلس
علی مطهری سه دوره به عنوان نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی حضور داشت: مجالس هشتم، نهم و دهم. مسیر پارلمانی او نشان‌دهنده یک تحول سیاسی است.
- مجلس هشتم (۱۳۸۷-۱۳۹۱): او در این دوره از فهرست «جبهه متحد اصول‌گرایان» وارد مجلس شد.
- مجلس نهم (۱۳۹۱-۱۳۹۵): به دلیل اختلاف نظر با اصول‌گرایان تندرو، او ائتلاف مستقل خود را با نام «صدای ملت» تشکیل داد.
- مجلس دهم (۱۳۹۵-۱۳۹۹): او در این دوره در «لیست امید» که مورد حمایت اصلاح‌طلبان بود، شرکت کرد و دومین رأی بالا در تهران را کسب نمود. در این دوره، او سمت نایب رئیس دوم مجلس را بر عهده داشت.
کارنامه پارلمانی او با رد صلاحیتش توسط شورای نگهبان برای انتخابات مجلس یازدهم در سال ۱۳۹۸ به پایان رسید.
کارنامه انتخاباتی در مجلس
| دوره مجلس | فهرست/وابستگی انتخاباتی | آرای کسب شده | سمت کلیدی |
|---|---|---|---|
| هشتم | جبهه متحد اصول‌گرایان | ۵۷۱,۰۷۱ | عضو کمیسیون فرهنگی |
| نهم | جبهه صدای ملت (مستقل) | ۳۸۰,۶۵۳ | عضو کمیسیون فرهنگی |
| دهم | لیست امید (ائتلاف اصلاح‌طلبان) | ۱,۴۴۷,۷۱۳ | نایب رئیس دوم مجلس |
دیدگاه‌های فکری و مواضع کلیدی
شخصیت علی مطهری ترکیبی از دیدگاه‌های فرهنگی محافظه‌کارانه و اصول سیاسی لیبرال است. خود او در این باره می‌گوید:
بعضا می‌گویند مواضع فرهنگی من به اصول‌گراها و مواضع سیاسی من به اصلاح‌طلب‌ها نزدیک‌تر است که این حرف تا حدی درست است.
دیدگاه‌های فرهنگی و اجتماعی
در مسائل فرهنگی و اجتماعی، مطهری دیدگاه‌های سخت‌گیرانه‌ای دارد. او همواره از اجرای حجاب اجباری دفاع کرده و معتقد است دولت باید با «بدحجابی» برخورد قاطع داشته باشد. برخی اظهارنظرهای او در حوزه مسائل اجتماعی، جنجال‌هایی را نیز به همراه داشته است.
دیدگاه‌های سیاسی و تأکید بر قانون
در مقابل، در حوزه سیاسی، او به طور مستمر از آزادی بیان، گفتگو با منتقدان و حاکمیت قانون دفاع کرده است. اساس مخالفت‌های سیاسی او، نه تغییر ایدئولوژی، بلکه پایبندی به متن قانون اساسی جمهوری اسلامی است.
رویارویی با دولت احمدی‌نژاد
او از منتقدان اصلی محمود احمدی‌نژاد بود و نقش مهمی در استیضاح وزیر کشور وقت به دلیل مدرک تحصیلی جعلی داشت. او همچنین رئیس‌جمهور را به دلیل سوءمدیریت اقتصادی مورد سؤال قرار داد.
موضع درباره حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸
مطهری ضمن اینکه به تقلب در انتخابات اعتقادی نداشت، به یکی از منتقدان صریح سرکوب معترضان تبدیل شد. او به طور پیوسته موضوع حصر خانگی میرحسین موسوی و مهدی کروبی را دنبال می‌کرد و این اقدام را مغایر با قانون اساسی می‌دانست و خواستار برگزاری دادگاه برای آنها بود.
نظرات در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی
صراحت کلام علی مطهری در حوزه سیاست خارجی نیز پیامدهایی داشته است.
جنجال مصاحبه هسته‌ای
در اردیبهشت ۱۴۰۱، او در مصاحبه‌ای اظهاراتی درباره اهداف اولیه برنامه هسته‌ای ایران بیان کرد که بازتاب گسترده‌ای داشت. او گفت:
ما اول که وارد فعالیت هسته‌ای شدیم هدف‌مان ساخت بمب بود… هدف کل نظام این بود.
این بیانیه با سیاست رسمی ایران مبنی بر صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای تضاد داشت. مدتی بعد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، این کلیپ را در شبکه‌های اجتماعی خود بازنشر کرد.
مطهری در واکنش به این جنجال توضیح داد که در زمان مصاحبه هیچ سمت رسمی نداشته و این سخنان «تحلیل شخصی» او به عنوان یک «فرد عادی» بوده است.
ترامپ مصاحبه من در اردیبهشت 1401 را در حالی که نه سمتی در حوزه انرژی هسته‌ای داشتم و نه نماینده مجلس بودم در صفحه شخصی خود منتشر کرده، لابد به‌عنوان دلیل بر تصمیم نظام جمهوری اسلامی بر ساخت بمب اتم.
معلوم می‌شود که دستش خیلی خالی است که تحلیل شخصی یک فرد عادی و نه خبر یک فرد مسئول را دلیل به‌شمار می‌آورد. بهتر است ترامپ به فکر پرداخت خسارت به ایران باشد و دست از کشتار مردم غزه با بمب و گرسنگی بردارد.
علاوه بر این، او دیدگاه‌های متفاوتی در سیاست خارجی دارد؛ از جمله اینکه تسخیر سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ را یک اشتباه استراتژیک می‌داند و به لزوم تعامل عمل‌گرایانه با غرب باور دارد.
