مشهورترین دوبلورهای ایران به همراه کارکتر و بازیگر هر فیلم

هنر دوبله در ایران از دهه ۱۳۳۰ شمسی، همزمان با ورود فیلم‌های خارجی، شکوفا شد. دوبلورهای ایرانی نه تنها صدای بازیگران بزرگ جهان را برای ما ایرانی‌ها بومی‌ کردند، بلکه با هنر و خلاقیت خود در “تیپ‌سازی”، خاطرات فراموش‌نشدنی را برای چند نسل ساختند.

بر اساس منابع معتبر، مشهورترین این هنرمندان اغلب از نسل طلایی دهه‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۸۰ هستند. اگرچه بسیاری از آن‌ها امروز در میان ما نیستند و درگذشته‌اند، اما صدایشان در فیلم‌ها، سریال‌ها و مستندها برای همیشه جاودانه مانده است. این لیست بر پایه شهرت تاریخی و کارهای ماندگارشان انتخاب شده است. در ادامه به معرفی ۱۰ نفر از مشهورترین این صداهای ماندگار می‌پردازیم.

منوچهر اسماعیلی

منوچهر اسماعیلی (۱۳۱۸–۱۴۰۱)، که به “مرد هزار صدا” شهرت داشت، یکی از برجسته‌ترین دوبلورها و مدیران دوبلاژ ایران بود. او زاده کرمانشاه بود و فعالیت خود را از سال ۱۳۳۶ آغاز کرد. اسماعیلی توانایی شگفت‌انگیزی در تیپ‌سازی‌های متنوع داشت و مدیریت دوبلاژ بیش از ۲۰۰ فیلم را بر عهده داشت. او همچنین در فیلم‌های ایرانی بازی کرد و به تدریس گویندگی نیز می‌پرداخت.

از شاهکارهای او می‌توان به دوبله شخصیت حمزه (با بازی آنتونی کوئین) در فیلم رسالت، بن هور (با بازی چارلتون هستون) در فیلم بن هور و صدای جوکر (با بازی هیث لجر) در شوالیه تاریکی اشاره کرد. او در سریال هزاردستان به جای چندین شخصیت صحبت کرد و در فیلم قیصر نیز صدای بهروز وثوقی بود. اسماعیلی در انیمیشن هری پاتر (دامبلدور) نیز گویندگی کرد. این هنرمند بزرگ در سال ۱۴۰۱ بر اثر کرونا درگذشت و آرامگاهش در بهشت زهرا است.

چنگیز جلیلوند

چنگیز جلیلوند (۱۳۱۹–۱۳۹۹)، معروف به “مرد حنجره طلایی”، دوبلور و بازیگری زاده شیراز بود. او فعالیتش را از ۱۳۳۶ شروع کرد و به تیپ‌گویی با صداهای متنوع (باس و تنور) شهرت داشت. جلیلوند به مدت ۲۰ سال در آمریکا زندگی کرد و پس از بازگشت به ایران، فعالیت هنری خود را ادامه داد.

او دوبلور ثابت مارلون براندو بود و به جای او در فیلم‌هایی چون زنده باد زاپاتا! (در نقش امیلیانو زاپاتا)، اتوبوسی به نام هوس و در بارانداز صحبت کرد. از دیگر کارهای معروف او می‌توان به ایندیانا جونز (هریسون فورد)، مرد آهنی (رابرت داونی جونیور) در سری انتقام‌جویان، و همچنین صدای سلمان خان در فیلم سلطان و شاه اکبرت در سریال وایکینگ‌ها اشاره کرد. او در سال ۱۳۹۹ بر اثر کرونا درگذشت.

حسین عرفانی

حسین عرفانی (۱۳۲۱–۱۳۹۷)، دوبلور و گوینده رادیو زاده تهران بود که با صدای نیرومند و مردانه‌اش شناخته می‌شد. او فعالیت خود را از سال ۱۳۴۰ آغاز کرد و از ۱۳۵۶ به مدیریت دوبلاژ نیز پرداخت. همسر او، شهلا ناظریان، نیز از دوبلورهای شناخته‌شده بود.

عرفانی صدای ثابت بازیگرانی چون آرنولد شوارتزنگر (مانند فیلم نابودگر ۲ در نقش ترمیناتور) و مورگان فریمن (مانند نقش رِد در رستگاری در شائوشنگ) بود. از دیگر کارهای ماندگار او می‌توان به ریک بلین (هامفری بوگارت) در کازابلانکا، گندالف (ایان مک‌کلن) در ارباب حلقه‌ها و صدای مورفیوس در ماتریکس اشاره کرد.

بهرام زند

بهرام زند (۱۳۲۸–۱۳۹۷) دوبلور، مجری و مدیر دوبلاژ برجسته تهرانی بود. او فعالیتش را از سال ۱۳۴۴ آغاز کرد و با مدیریت دوبلاژ سریال‌های معروفی چون امام علی و مدار صفر درجه شناخته شد. او سال‌ها با بیماری سرطان مبارزه کرد.

صدای او برای نقش شرلوک هلمز (با بازی جرمی برت) در سریال ماجراهای شرلوک هلمز، جک باور (کیفر ساترلند) در سریال ۲۴ و ماکسیموس (راسل کرو) در فیلم گلادیاتور در خاطره‌ها مانده است. صدای او در سریال ناوارو و فیلم لئون حرفه‌ای نیز از کارهای خاطره‌ساز اوست. آخرین کار او انیمیشن فیلشاه بود.

خسرو خسروشاهی

خسرو خسروشاهی (زاده ۱۳۲۰ در تبریز) دوبلور و مدرس با سابقه‌ای است که فعالیت خود را از سال ۱۳۴۱ آغاز کرد. او بیشتر به عنوان “دوبلور ثابت آلن دلون” شناخته می‌شود. او در سال ۱۴۰۲ خداحافظی خود را اعلام کرد و در جشنواره فجر ۱۳۹۷ مورد تقدیر قرار گرفت.

مشهورترین نقش‌های او شامل جف کاستلو (آلن دلون) در فیلم سامورایی، مایکل کورلئونه (آل پاچینو) در سه‌گانه پدرخوانده، و تد کریمر (داستین هافمن) در کریمر علیه کریمر است. او همچنین در فیلم‌های ایرانی مانند بی‌قرار (به جای ابوالفضل پورعرب) گویندگی کرده است.

ناصر طهماسب

ناصر طهماسب (۱۳۱۸–۱۴۰۲)، دوبلور و نویسنده زاده جهرم بود که با صدای آرام و مرموز خود شناخته می‌شد. او که برادر ایرج طهماسب است، فعالیت خود را از ۱۳۴۰ آغاز کرد و بر اثر سکته درگذشت.

او صدای ثابت جک نیکلسون در فیلم‌هایی چون درخشش (در نقش جک تورنس) و پرواز بر فراز آشیانه فاخته بود. از کارهای شاخص متاخر او می‌توان به والتر وایت (برایان کرانستون) در سریال برکینگ بد، پروفسور لگاسف در سریال چرنوبیل و فرانک آندروود در خانه پوشالی اشاره کرد. دوبله نقش گاندی (بن کینگزلی) در فیلم گاندی نیز از کارهای ماندگار اوست.

پرویز بهرام

پرویز بهرام (۱۳۱۲–۱۳۹۸)، دوبلور با صدایی فاخر و زاده تهران بود که فعالیت هنری خود را از دهه ۱۳۲۰ آغاز کرد. او در کنار دوبله، وکیل دادگستری بود و بر حقوق هنری تأکید داشت. صدای او به عنوان راوی مستند مشهور جاده ابریشم در حافظه جمعی ایرانیان ثبت شده است. او همچنین در فیلم ناصرالدین‌شاه آکتور سینما نقش داشت.

از کارهای برجسته او در دوبله می‌توان به اتللو (سرگئی باندارچوک) در فیلم اتللو، ژان وال‌ژان (فردریک مارچ) در بینوایان و نقش امیرکبیر (ناصر ملک‌مطیعی) در سریال سلطان صاحبقران اشاره کرد. صدای او در فیلم‌های مهر هفتم و جنگ و صلح نیز برجسته است.

ژاله کاظمی

ژاله کاظمی (۱۳۲۲–۱۳۸۳) از زنان پیشگام و برجسته هنر دوبله در ایران بود. او که زاده تهران بود، از نوجوانی فعالیت هنری خود را آغاز کرد. کاظمی علاوه بر دوبله، مجری برنامه‌هایی مانند شما و سیما بود، در آمریکا تحصیل کرده بود و به عنوان نقاش، نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار کرد. او بر اثر بیماری سرطان درگذشت.

او صدای بسیاری از ستارگان زن سینمای جهان بود، از جمله سوفیا لورن (در فیلم دیروز، امروز، فردا)، الیزابت تیلور (در گربه روی شیروانی داغ)، نیکول کیدمن (در دیگران) و باربارا استرایسند (در ستاره‌ای متولد شده‌است).

جلال مقامی

جلال مقامی (۱۳۲۰–۱۴۰۱) دوبلور و مجری محبوب تهرانی بود که فعالیتش را از سال ۱۳۳۷ شروع کرد. او برای نسل‌ها با اجرای برنامه تلویزیونی دیدنی‌ها به مدت ۱۲ سال شناخته می‌شود.

مقامی صدای ثابت رابین ویلیامز بود و به جای او در فیلم‌هایی چون خانم داوت‌فایر، جومانجی و ویل هانتینگ نابغه صحبت کرد. از دیگر کارهای شاخص او می‌توان به صدای عمر شریف در لورنس عربستان، رابرت ردفورد در نیش، کاپیتان هستینگز در سریال پوآرو و صدای سیمبا در انیمیشن شیرشاه اشاره کرد.

سعید مظفری

سعید مظفری (۱۳۲۱–۱۴۰۴) دوبلور تهرانی بود که با بیش از ۶۰ سال سابقه، فعالیت خود را از سال ۱۳۴۱ آغاز کرد. او همچنین به عنوان صدای رایان اونیل شناخته می‌شد.

او به جای بازیگران مطرحی چون کلینت ایستوود (در نقش مرد بدون نام در فیلم خوب، بد، زشت)، برد پیت (در آقا و خانم اسمیت)، و جکی چان (در ساعت شلوغی) صحبت کرده است. از کارهای دیگر او می‌توان به جیمز باند (پیرس برازنان) در چشم طلایی، ریک گرایمز (اندرو لینکولن) در سریال مردگان متحرک، متیو مک‌کانهی در میان‌ستاره‌ای و نقش زید بن حارثه در فیلم محمد رسول‌الله اشاره کرد.

جدول معرفی دوبلورها بر اساس بازیگران معروف

بازیگر خارجی	دوبلور اصلی در ایران	فیلم‌های نمونه
مارلون براندو	چنگیز جلیلوند	زنده باد زاپاتا!، اتوبوسی به نام هوس
آل پاچینو	خسرو خسروشاهی	پدرخوانده، صورت زخمی
هامفری بوگارت	حسین عرفانی / ناصر طهماسب	کازابلانکا، شاهین مالت
آرنولد شوارتزنگر	حسین عرفانی	نابودگر ۲، ترمیناتور
جک نیکلسون	ناصر طهماسب	درخشش، پرواز بر فراز آشیانه فاخته
سوفیا لورن	ژاله کاظمی	دیروز، امروز، فردا
رابین ویلیامز	جلال مقامی	خانم داوت‌فایر، جومانجی
کلینت ایستوود	سعید مظفری / چنگیز جلیلوند	خوب، بد، زشت، نابخشوده

این هنرمندان، که بسیاری از آن‌ها علاوه بر گویندگی در رادیو، تلویزیون و تئاتر نیز فعالیت داشتند و اغلب مدیر دوبلاژ بودند، هنر دوبله در ایران را به سطحی رساندند که بسیاری از فیلم‌های خارجی بدون صدای آن‌ها ناقص به نظر می‌رسند. این دوبلورها نه تنها به جای بازیگران خارجی مانند مارلون براندو، آل پاچینو و آرنولد شوارتزنگر صحبت کردند، بلکه در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی نیز نقش‌آفرینی کردند و به توسعه این هنر کمک شایانی نمودند.

اگرچه این لیست بر پایه شهرت تاریخی انتخاب شده و ممکن است در نسل‌های مختلف متفاوت باشد، و چالش‌هایی مانند مهاجرت پس از انقلاب و بیماری‌ها (مانند سرطان و کرونا) بر زندگی‌شان تأثیر گذاشت، اما صداهای ماندگار آن‌ها همچنان بخش مهمی از خاطره جمعی ایرانیان است. امروزه نسل جدیدی از دوبلورها مانند کیکاووس یاکیده راه آن‌ها را ادامه می‌دهند، اما صداهای کلاسیک همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده‌اند.