کارناوال یا شادپیمایی، یک جشن و رژه همگانی در خیابان است که با عناصری از سیرک و رقصهای خیابانی آمیخته شده است. این مراسم که در فارسی به آن «کاروان شادی» نیز گفته میشود، اغلب با لباسها و نقابهای خاص، رقص و پایکوبی و بازی همراه است و شرکتکنندگان به صورت پیاده یا سواره در خیابانها به راه میافتند تا موجب شادی و سرگرمی تماشاگران شوند.
ریشه و معنای واژه کارناوال
واژه کارناوال ریشهای لاتین دارد و از دو کلمه «کارنیس» (carnis) به معنای گوشت و «لهواره» (levare) به معنای «چیزی را از کسی گرفتن» تشکیل شده است. در نتیجه، معنای لغوی این واژه «حذف گوشت» است که به نوعی اشاره به آغاز فصل روزه مسیحیان دارد.
در دوران قرون وسطی، مقررات روزه بزرگ (دوره چهل روزه پرهیز پیش از عید پاک) بسیار سختگیرانه بود. مردم در روزهای منتهی به «چهارشنبه خاکستر»، که آغاز این دوره بود، تمام غذاهایی را که خوردنشان به زودی ممنوع میشد، مصرف میکردند؛ از جمله گوشت، غذاهای چرب و تخممرغ. این روزها به «روزهای چرب» معروف بودند و با جشنهای بزرگ مردمی، رژههای خیابانی و پایکوبی همراه میشدند. اوج این جشنها در روز سهشنبه، معروف به «سهشنبه چرب» بود. این جشنها ریشه در آیینهای پیشامسیحی و جشنهای پایان زمستان نیز دارند.
پیوند کارناوال با فرهنگ و مذهب
کارناوال بیشتر به فرهنگ رومی-کاتولیک تعلق دارد و کمتر تحت تأثیر آیین پروتستان بوده است. با این حال، این جشن توانسته جایگاه محکمی در بیشتر کشورهای جهان غرب برای خود پیدا کند. معمولاً اوج برگزاری کارناوال در دو هفته منتهی به دوره روزه مسیحیان است. جالب است که در مناطقی از شرق و جنوب آلمان و همچنین در اتریش، این جشنها با نام «فاشینگ» (Fasching) شناخته میشوند.
مشهورترین کارناوالهای جهان
برخی از شهرها در سراسر جهان به دلیل برگزاری کارناوالهای باشکوه و بزرگ، شهرت جهانی دارند. از جمله این مکانها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریودوژانیرو و سائوپائولو در برزیل
- ونیز در ایتالیا
- کلن، دوسلدورف و ماینز در آلمان
- نیس در فرانسه
- کادیس در اسپانیا
- سیدنی در استرالیا
- لندن و گلاسگو در بریتانیا
پیشینه کارناوال در ایران
برگزاری کارناوال در ایران سابقه کوتاهی دارد و به تقلید از اروپا انجام شد که خیلی زود به فراموشی سپرده شد. در کتاب «اطلاعات در یک ربع قرن» آمده است که در ۲۴ اسفند سال ۱۳۱۱ به مناسبت زادروز رضاشاه پهلوی، به تشویق سرلشکر آیرم، رئیس وقت شهربانی، مقدمات یک کارناوال در تهران فراهم شد. مردم تهران نیز در این رویداد شرکت کردند و با پرداخت پول، به کمیسیونهای تشکیلشده برای برگزاری آن کمک کردند.
این کارناوال از کارگاهی در خارج از شهر آغاز شد و در خیابانها به گردش درآمد. در پیشاپیش این کاروان، هیکلی از چارلی چاپلین قرار داشت که حرکات طنزآمیز انجام میداد. پس از آن، دستههایی با ماسکهای گوناگون در ارابهها به ساز و رقص مشغول بودند که شامل رقصهای قفقازی، سرنا و دهل، و ارکسترهای ایرانی و اروپایی میشد. ارابههایی به شکل کشتی و بناهای تاریخی نیز به وسیله اسب و اتومبیل حرکت داده میشدند و نمونههایی از بارگاه پادشاهان قدیم و لباسهای سنتی به نمایش درآمده بود. با این حال، به دلیل غلبه جنبه تصنعی، این رویداد در سال بعد متوقف شد.
برنامه «کارناوال» رامبد جوان
اخیراً نام «کارناوال» بار دیگر با یک رئالیتیشوی جدید به کارگردانی و اجرای رامبد جوان بر سر زبانها افتاده است. این برنامه که تهیهکنندگی آن را محمد شریفی بر عهده دارد، قرار است دو بار در هفته، در روزهای چهارشنبه و پنجشنبه ساعت ۲۰ منتشر شود. قسمت نخست این مجموعه به معرفی شرکتکنندگان و کلیات برنامه اختصاص خواهد داشت و باید دید آیا این برنامه کارناوال رامبد جوان جدید میتواند جایگاه خود را در میان مخاطبان ایرانی پیدا کند یا خیر.