کوروش کبیر – به انگلیسی: Cyrus the Great – (۵۹۰-۵۳۰ پیش از میلاد)، که با نامهای کوروش دوم یا کوروش بزرگ نیز شناخته میشود، یکی از برجستهترین و تأثیرگذارترین چهرههای تاریخ باستان است. او بنیانگذار امپراتوری هخامنشی بود که با فتوحات گسترده و سیاستهای روادارانه منحصربهفرد خود، بزرگترین امپراتوری جهان باستان را، از دریای مدیترانه و اژه تا رود سند (۳۲۰۰ کیلومتر)، پایهگذاری کرد.
زندگینامه او، که بر پایه منابع تاریخی کلیدی چون هرودوت، کسنوفون، استوانه کوروش، و کتیبههای بابلی و پارسی باستان تدوین شده، تصویری از یک رهبر نظامی و یک مدیر عادل را به نمایش میگذارد، هرچند که این روایات گاهی با افسانههایی برای تأکید بر سرنوشت الهی او آمیخته است.
تولد و اوایل زندگی: از افسانه تا واقعیت
کوروش حدود سالهای ۶۰۰ تا ۵۹۰ پیش از میلاد در انشان، واقع در منطقه پارس (فارس امروزی در ایران)، زاده شد. او از تباری سلطنتی بود؛ پدرش کمبوجیه اول (شاه انشان) و مادرش ماندانا، دختر آستیاگ (ایشتوویگو)، پادشاه قدرتمند ماد بود. این پیوند خانوادگی، زمینه را برای اتحاد آینده مادها و پارسها فراهم کرد.
زندگی اولیه کوروش، بهویژه در روایات هرودوت، با افسانههایی درآمیخته است. طبق این داستان، آستیاگ خوابی دید که نوهاش (کوروش) بر سراسر آسیا چیره خواهد شد. او از این خواب هراسان شد و دستور داد نوزاد را بکشند. اما درباری او، هارپاگ، از این کار سر باز زد و کودک را به چوپانی به نام میترادات و همسرش سپاکو سپرد تا او را رها کنند. آنها اما کوروش را به فرزندی پذیرفته و بزرگ کردند. سالها بعد، هویت واقعی کوروش در جریان یک بازی کودکانه، زمانی که او نقش شاه را ایفا میکرد، آشکار شد و او به والدین واقعیاش بازگردانده شد. این داستان، که شباهتهایی با افسانههای قهرمانان دیگری چون موسی یا سارگن بزرگ دارد، احتمالاً برای برجسته کردن شجاعت و سرنوشت مقدر کوروش ساخته شده است.
کوروش در جوانی مهارتهای نظامی و رهبری را آموخت. او با کاساندان، دختر فارناسپه از خاندان هخامنشی، ازدواج کرد. حاصل این ازدواج فرزندانی چون کمبوجیه دوم (جانشین او)، بردیا (که سرنوشتی غمانگیز داشت) و دخترانی مانند آتوسا و آرتیستون بود. منابع نشان میدهند که کاساندان پیش از فتح بابل درگذشت و کوروش برای او عزای عمومی اعلام کرد.
صعود به قدرت و فتوحات: شکلگیری یک ابرقدرت
کوروش در سال ۵۵۹ پیش از میلاد جانشین پدرش شد و به عنوان شاه پارس، که در آن زمان تحت سلطه مادها بود، بر تخت نشست. او علیه پدربزرگ مادریاش، آستیاگ، شورش کرد. در سال ۵۵۰ پیش از میلاد، با کمک هارپاگ و بخشی از سپاهیان ماد که به او پیوستند، پایتخت ماد، هگمتانه (اکباتان)، را فتح کرد. کوروش با آستیاگ اسیر شده با مهربانی رفتار کرد و او را تبعید نمود. این پیروزی، ماد را به اولین ساتراپی (استان) هخامنشی تبدیل کرد و کوروش القاب شاهان ماد را پذیرفت.
پس از تحکیم قدرت، کوروش فتوحات خود را به غرب و شرق گسترش داد:
فتح لیدیه (۵۴۷-۵۴۶ پ.م)
کرزوس، پادشاه ثروتمند لیدیه، که با بابل و مصر علیه کوروش متحد شده بود، مورد حمله قرار گرفت. کوروش در یک حرکت غافلگیرانه در زمستان، سارد (پایتخت لیدیه) را محاصره و تسخیر کرد. کرزوس اسیر شد، اما کوروش او را عفو کرد و به عنوان مشاور در کنار خود نگه داشت. این فتح، آسیای صغیر و شهرهای یونانی ایونی را به امپراتوری افزود.
فتوحات شرقی (۵۴۵-۵۴۰ پ.م)
کوروش به شرق ایران روی آورد و سرزمینهایی چون پارت، زرنگ (سیستان)، هرات، خوارزم، باکتریا (بلخ)، سغد، و گندار را تسخیر کرد. او شهر سایروپولیس را در سغد بنیان نهاد و مرزهای امپراتوری را تا رود سند گسترش داد. ایلام نیز پیش از فتح بابل ضمیمه شد.
فتح بابل (۵۳۹ پ.م)
اوج فتوحات کوروش، تسخیر امپراتوری قدرتمند بابل نو بود. پس از پیروزی در نبردهای اوپیس و سیپار، سپاهیان کوروش بدون جنگ وارد شهر بابل شدند. رویدادنامه نبونعید گزارش میدهد که مردم بابل با صلح از او استقبال کردند و او را به عنوان یک رهاییبخش پذیرفتند. او نبونعید، آخرین شاه بابل، را اسیر کرد اما با او نیز به مهربانی رفتار نمود.
جدول فتوحات کلیدی کوروش
| زمان | فتح | جزئیات کلیدی |
|---|---|---|
| ۵۵۰ پیش از میلاد | ماد | شکست آستیاگ و اتحاد ماد و پارس |
| ۵۴۶ پیش از میلاد | لیدیه | محاصره سارد و شکست کرزوس |
| ۵۴۵-۵۴۰ پیش از میلاد | شرق ایران | تسخیر باکتریا، سغد و هند غربی |
| ۵۳۹ پیش از میلاد | بابل | ورود صلحآمیز و آزادی تبعیدیان |
دستاوردها: فراتر از یک فاتح
میراث کوروش تنها در فتوحات نظامی خلاصه نمیشود. او با اتخاذ سیاستهای هوشمندانه، امپراتوری خود را مدیریت کرد و الگویی برای امپراتوریهای بعدی شد.
استوانه کوروش (منشور کوروش) و سیاست رواداری
پس از فتح بابل، کوروش فرمانی را صادر کرد که بر روی یک استوانه گلی به خط میخی بابلی حک شد. این سند که امروزه به «استوانه کوروش» معروف است و در موزه بریتانیا نگهداری میشود، سیاستهای او را تشریح میکند. در این استوانه، کوروش آزادی مذهبی را اعلام کرد، اجازه بازگشت بتهای خدایان محلی به معابدشان را داد و به بازگشت تبعیدیان (از جمله یهودیان) به سرزمینهایشان فرمان داد. او بر احترام به ادیان و فرهنگهای محلی، بازسازی معابد، و بهبود زندگی مردم تأکید داشت. این سند توسط سازمان ملل “نخستین منشور حقوق بشر” نامیده شده است، اگرچه برخی مورخان معتقدند این بیشتر یک سند تبلیغاتی سنتی برای جلب حمایت مردم بابل بوده است.
آزادی یهودیان
یکی از مشهورترین اقدامات کوروش، آزاد کردن یهودیانی بود که دهها سال در اسارت بابل بودند. او نه تنها به آنها اجازه بازگشت به اورشلیم داد، بلکه دستور بازسازی معبد سلیمان را صادر کرد و هزینههای آن را پذیرفت. به دلیل این اقدام، کوروش در کتاب مقدس یهودیان (عهد عتیق، کتاب اشعیا) با احترام فراوان یاد شده و «مسیح خداوند» لقب گرفته است.
ساختار امپراتوری و سازندگی
کوروش سیستم اداری کارآمد مادها و ایلامیان را اقتباس کرد و امپراتوری را به ساتراپیها (استانها) تقسیم نمود و برای هرکدام یک «ساتراپ» (حاکم استانی) منصوب کرد. او ارتش قدرتمندی ایجاد کرد که شامل گارد نخبه ۱۰ هزار نفری «جاودانان» بود. همچنین، او سیستم پستی سریع (چاپارخانه) را برای ارتباطات سریع در سراسر امپراتوری راهاندازی کرد.
او پاسارگاد را به عنوان پایتخت سلطنتی خود ساخت. این مجموعه شامل کاخهای باشکوه، باغهای سلطنتی (پردیس) و آرامگاه آینده خود او بود.
جدول دستاوردهای کلیدی
| دستاورد | توضیح | تأثیر |
|---|---|---|
| بنیان امپراتوری | اتحاد ماد، پارس، لیدیه و بابل | ایجاد ابرقدرت جهانی |
| رواداری مذهبی | آزادی ادیان و بازگشت تبعیدیان | الگویی برای امپراتوریهای بعدی |
| استوانه کوروش | اعلام حقوق و آزادیها | پیشگام مفاهیم حقوق بشر |
| ساخت پاسارگاد | پایتخت جدید با معماری نوین | نماد فرهنگ هخامنشی |
مرگ و آرامگاه
کوروش کبیر در سال ۵۳۰ پیش از میلاد، در حالی که امپراتوریاش در اوج قدرت بود، درگذشت. منابع بابلی مرگ او را بین ماههای اوت و دسامبر آن سال تأیید میکنند. اما روایات درباره چگونگی مرگ او متفاوت و جنجالی است:
روایت هرودوت (مشهورترین)
او میگوید کوروش در جنگ با ماساگتها، قبیلهای سکایی در شرق، به رهبری ملکه تهمرییش (Tomyris) کشته شد. طبق این روایت، تهمرییش که پسرش در جنگ کشته شده بود، دستور داد سر کوروش را بریده و در مشک پر از خون غوطهور کنند.
روایت کتسیاس
مرگ او را در جنگ با دربیکها (قبیلهای دیگر در شرق ایران) توصیف میکند، اما ادعا میکند که پارسها در نهایت پیروز شدند.
روایت کسنوفون
تصویری کاملاً متفاوت ارائه میدهد و میگوید کوروش مرگی آرام در بستر خود در پاسارگاد داشته است.
با وجود این روایات متفاوت، آنچه مسلم است این است که جسد او به پایتختش، پاسارگاد، منتقل شد و در آرامگاهی ساده اما باشکوه که امروزه به عنوان میراث جهانی یونسکو شناخته میشود، دفن گردید.
کتیبهای (که اکنون وجود ندارد اما در منابع یونانی نقل شده) بر آرامگاه او اینگونه توصیف شده است:
“ای انسان، من کوروش هستم که امپراتوری را برای پارسها ساختم. بر این اندک خاکی که مرا پوشانده، حسد مبر.”
اهمیت در تاریخ و میراث جهانی
اهمیت کوروش در تاریخ جهان چندوجهی است. او نه تنها نخستین امپراتوری جهانی را بنیان گذاشت، بلکه سه امپراتوری بزرگ (ماد، لیدیه، بابل) را بدون کشتن حاکمانشان ساقط کرد. سیاست رواداری مذهبی و فرهنگی او، به ویژه نجات یهودیان، میراثی پایدار در تاریخ ادیان بر جای گذاشت.
در غرب، کوروش از طریق نوشتههای کسنوفون (در کتاب کوروشنامه) به عنوان یک فرمانروای آرمانی و حکیم شناخته شد. این تصویر بر اندیشمندان اروپایی و حتی بنیانگذاران آمریکا مانند توماس جفرسون و جان آدامز تأثیر گذاشت. در تاریخ ایران، اگرچه یاد هخامنشیان در دورههایی کمرنگ شد، اما او با کیخسرو، پادشاه اسطورهای شاهنامه فردوسی، همانند دانسته شده است.
در دوران معاصر، استوانه او به نماد عدالت، رواداری و حقوق بشر تبدیل شده است. البته جنجالهایی نیز پیرامون او وجود دارد؛ از جمله مذهب دقیق او (احتمالاً زرتشتی اولیه)، اصالت برخی کتیبهها، و تفسیر استوانه به عنوان منشوری جهانی در مقابل یک بیانیه سیاسی منطقهای. در جهان اسلام نیز، برخی مفسران او را با شخصیت ذوالقرنین، پادشاه عادلی که در قرآن ذکر شده، یکی دانستهاند.
در مورد ظاهر او، هیچ تصویر واقعی معاصری از کوروش وجود ندارد، اما نقشبرجسته «انسان بالدار» در پاسارگاد احتمالاً تصویری نمادین از او یا یک نگهبان روحانی است. تصاویر هنری و بازسازیهای مدرن، همگی بر پایه توصیفات تاریخی ساخته شدهاند.
36 نظر
یوسف
کوروش چطور این همه فتوحات داشته با این همه لشکر کشی و خونریزی ها چطور شخصیت مثبتی داره از بین این همه فتوحات فقط بابل ذکر شده
کوروش هم مثل همه پادشاهان ایرانی یه پادشاه بوده نه بیشتر نه کمتر فقط وسعت قلمرو ها فرق داره وگرنه این کشور افراد بزرگتری و لایق تری برای افتخار داره
زمانی
درود خدا وند. و مردفهیم وطن خواه بر. ابرمرد تاریخ ایران زمین کورش کبیر. ای کاش پس از مرگم بتوانم به پا بوس او بروم،زیرا برای کشورم ایران شکوه، اذت، قدرت، رفاه ،سربلندی، بزگواری وافتخار بود.دوستد دارم ابر مردتاریخ کشورم ایران.
احمد
کورش فقط همونی است که هرودت گفته . قوم گراهای بدون منطق دیگه خیلی خیلی بزرگش کردن . آخه یک استوانه چند خطی که واقعی بودنش هم زیر سواله این همه شلوغ کردن داره ؟. کسی بوده که برعلیه ماد قیام کرده وکودتا گونه حکومت آنهارا بدست گرفته . فتوحات دیگه ای هم داشته هرچه فتوحات بزرگتر باشد خونریزی وبی رحمی درآن بیشتر است اوهم خارج ازاین قاعده نیست ونبوده .
رامین
کسانی که به کورش بزرگ اهانت میکنند حتما قبلش دنبال پدر هاشون بگردند شاید چندتا از پدرانشان رو پیدا کردن
حمید
درود بر کوروش بزرگ امیر کبیر نادر و هر کس عموم مردم دوستش دارند. درود
کامران
کوروش یک شخصیت افسانه ای بیش نیست و توسط یهود ساخته شد. هیچ مستند یا سازه ای وجود چنین شخصی را اثبات نمی کند .
رودشت
کوروش کبیر که امپراطور جهان باستان بود چطور میتونست تو جنگ با یه قبیله کشته شه. عقل اینو نمیگه.تفکر خوبه
مهران خیراندیش
تمام ایرانیان به کوروش کبیر افتخار میکنند و جایگاه او در قلب مردم این سرزمین کهن هست و خواهد بود
NV
این تخت جمشید و هخامنش که زیاد واقعی نیست
هخامنش این قدر که با رنگ و لعاب بیخود ازش تعریف میکنن نبوده سلسله ضعیفی بود
کوروش هم یک حاکم یهودی و خونخوار فاسدی بودش که به دست ارتش تامیریس به درک واصل شد
عمارت
درود بر کوروش بزرگ و سردار دلها 👏 ❤️ 🙌 ❤️ 🙌
حمیدرضا
نظرات درج شده در صفحه بسیار حیرتآوره منطق صفر و یک هست جا داره از محققان و مورخان اندیشمند نظرخواهی کرد موفق باشید
تورک ایران
یاشاسین کورش بزرگ مرد ایران ما آذری های تورک زبان به کوروش افتخار میکنیم
یاشار
کورش کبیر قوم بنی اسرائیل را آزاد کردونتانیاهو وترامپ ایرانیان رادر بند شدید ترین تحریمها انداختند وبمباران کرندند.
فرهام
هرودت، کورش را مردی جاهل ،جنگجو، خونخوار،،،،وغاصب معرفی میکند،،تاریخ هرودت،یکصدواندی بعد از مرگ کورش نوشته شده،،واگر بخواهیم گفته های هرودت،را قبول کنیم،،کورش جسدش تکه تکه شده سرش را در خیک خون دفن کردند،، وهیچ سندی از کورش وجود ندارد،،،محققین کورش را سیاست انگلیسی برای فریب ،،میدانند،،
تورک ایرانی
جناب با سواد همون هردوت میگه مساگات ها که قوم تومیریس میشه یه عادتی داشتند که مثلاً مردی از صحرا میآمد و جلور ورودی منزلش تیردان میدید آنروز به خانه نمیرفت و دنبال یه خانه ای میگشت که خودش برود یعنی در منزلش مردی غریبه آمده بود و تا صبح با همسرش همبستر است و خودش هم دنبال یه زن دیگه میگشت پس به این قوم افتخار کن
قاسم
پر واضح هست که هرودوت یکصد و اندی سال پس از به قدرت رسیدن کوروش کبیر و با کینه ای که از شکست رومیان از او در سینه داشت تاریخ را نگاشته است .
شاید شما هم از فرزندان هرودوت باشید که نسبت به مردی که تمام بشریت او را ستوده و تحسین می کنند هنوز کینه ای در دل دارید…
مهدی
نخیر عزیزم کوروش در اثر جراحت توسط نیزه یک سرباز هندی بعد از چند روز از بین رفت و جسدش با ارابه به پاسارگاد منتقل شد این تاریخهای فیک رو نخون
رحیم صالحی
کوروش بعد از گرفته شده از آغوش مادر تا جوانی بنام فرزندچوپان معروف بود و در روستایی بنام کروفس بخش رزن استان همدان نزدیکی زادگاه مادربزرگ کوروش کبیرم هست آن زمان چرانگاه حیوآنات پرورشی دربار یعنی مادها بوده
حامد
چرا به جنایات کوروش اشاره نمیکنید
اینقدر کوروش را بزرگ کردید که هرکس او را نشناسد فکر میکند یه پیغمبر بوده
زمانی
در جنگ رسم است، تر و خشک با هم بسوزد.کورش جنایت نکرد. اگرهم به قول شما جنایت کرده باشد. حداقل به مردم تحت فرمانش نکرد.
علی
چه جنایاتی شما بگو .از خودت چیزی در نیار .دنیا به کوروش افتخار میکنه
ناشناس
پاینده باد ایران و ایرانی
مجتبی
درود بر کوروش بزرگ درود بر حکیم فردوسی
محمد
توهم و دروغ محض، کوروش بیش از آنکه یک شخصیت تاریخی باشد یک شخصیت افسانهای است و منابع زیادی و حتی هردوت را یک داستان سرا میدانند تا تاریخ نگار پس هر چی در این مطالب در مورد کوروش آمد دروغ است البته برای متعصبین کور و قومگرایان این دروغها دلچسب و گواراست
ناصر
قبل از اینکه چیزی رو “توهم و دروغ محض” بخونی، بهتره کمی مطالعه تاریخی داشته باشی. وجود کوروش بزرگ افسانه نیست، بلکه با اسناد رسمی بینالمللی تأیید شده مثل
لوح کوروش (Cyrus Cylinder) که سندی واقعی از بابل با خط میخی هست که مربوط به زمان خود کوروشه، که الان در موزه بریتانیاست.
سالنامههای بابلی که گزارشهای تاریخی همدوره با کوروش هست و نام و فتوحاتش را بهطور دقیق ذکر کردهاند.
کتابهای مقدس یهودی که در آنها کوروش «برگزیدهی خدا» خوانده شده چون قوم یهود را از اسارت آزاد کرد. و حتی هرودوت، که قرنها پیش از تو زندگی میکرد، او را نه افسانه بلکه پادشاهی عادل، خردمند و نیکرفتار توصیف میکنه.
هیچ پژوهشگر جدی در جهان امروز، وجود کوروش را رد نمیکنه، مگر کسانی که نه با تاریخ سروکار دارند، نه با منطق (مثل شما و امثال شما)
انکار کوروش، مثل انکار وجود ناپلئون یا اسکندره. تنها نتیجهاش اینه که آدم خودش رو بیسواد تاریخی نشون بده، نه منتقد آگاه.
صالحی
انشان خوزستان بود نه فارس
سیف الله معطوفی
با درود بر این پادشاه بزرگ ایران زمین شخصیتی که با رفتار و گفتار و کردار بلندشی جهان را محو خود نموده و تا ابد از تاریخ هیچ کشوری پاک و زدوده نخواهد شد هستن جوانانی در این سرزمین که دوست دارند منش این پادشاه بزرگ را همیشه سرلوحه رفتار خود قرار دهند درود بر شاه بزرگ
مدرس دانشگاه و محقق تاریخ
طبق کتاب کوروشنامه گزنفون ترجمه رضا مشایخی و در کتاب سیرت کوروش ترجمه وحید مازندرانی که کوروش را یک همجنسگرا می خواند . ابوریحان بیرونی و ابن خلدون کوروش را کلدانی و مهاجر و خائن و کودتاچی می شمارند . و طبری او را از طرف مادری یهودی می خواند … و با توجه به اینکه طبق گفته هرودت کوروش در کناره خزر کشته و جنازه تحویل نگردید و لدا قبر مادر سلیمان با سابقه حداقل هشت قرن قبر مادر سلیمان معروف بوده
زمانی
گربه،وقتی دستش به گوشت نمی رسه میگه اخ اخ بو میده. به دوشمن ومزدور بها ندی پشت سرت حرف مفت میزنه.
نانا
روح این مرد بزرگ، در آرامش و یادش همیشه گرامی🙏🏻🙏🏻🪷🪷
علی
نظامی یهودی که سه تمدن پارس،ماد،بابل،را نابود کرد
استوانه راهبه های بابل به زبان اکدی
داستان کوروش سراسر دروغ و ساخته و پرداخته یهودیان برای ایجاد تفرقه هست
ناصر
این حرفها ترکیبی از جعلیات و تئوری توطئه است. کوروش در همهی اسناد باستانی (بابلی، ایرانی، یونانی) «شاه پارس» نامیده شده، نه یهودی.
لوح کوروش به دستور خودش نوشته شده و در موزه بریتانیا موجوده.
کوروش هیچ تمدنی را نابود نکرد، بابل را بدون جنگ گرفت، معابد را باز کرد و مردم را آزاد کرد.
جالبه بدونی دشمنانش هم او را «آورندهی صلح» میخواندند.
پس بهتره قبل از تکرار شایعه، یکبار تاریخ واقعی رو بخونی، نه روایتهای توطئهمحور فضای مجازی رو.
سید
چرا نحوه مرگ و دلیلش و کجا و بدست کی را نمیگویید ؟؟؟ خجالت نکشید !!!! بگویید 🥵🥵😩😩🤣🤣
رودشت
اول اینکه انشان سرزمین لرستان تا کهگیلویه بزرگ و بخشی از اهواز و تا ایلام بوده که کوروش کبیر توانست همه پادشاهان مستقل فلات ایران را متحد کنه و امپراطوری بزرگی ایجاد کنه . اونائیکه میگن کوروش افسانه هست ، پس چه کسی توانسته همه رو متحد و این سرزمین بزرگ و نصف جهان رو تسخیر کنه. همینجوری که امپراطوری شکل نمیگیره. یکم تعقل خوبه اونائیکه دشمن ایران و ایرانی ان.شما مهاجرید دیگه
ناصر
اتفاقاً تاریخ دربارهی مرگ کوروش کاملاً شفافه، فقط چند روایت مختلف وجود داره، چون مربوط به ۲۵ قرن پیشه.
هرودوت میگه در نبرد با ماساجتها کشته شد، گزنفون میگه در آرامش از دنیا رفت. اما نکته مهم اینه که تا آخرین روز، پادشاه قدرتمند و مشروع ایران بود، نه برکنارش کردند و نه تبعید شد. آرامگاهش هم هنوز در پاسارگاد پابرجاست، جایی که یونانیها خودشون نوشتند:
«ای انسان، منم کوروش، که برای پارسیان این امپراتوری را به یادگار گذاشتم.»
پس قبل از گذاشتن شکلک و خنده، بهتره یه ذره تاریخ بخونی، نه پستای تلگرام 😏
ایلیا
چون نظریه ها در مورو مرگش زیاده ولی به احتمال بیشتر مرگ طبیعی یا بر اثر یک زخم در جنگ با یک قبیله هندی فوت کرده