سریال «یوسف پیامبر» یکی از برجستهترین تولیدات تلویزیونی ایران است که داستان زندگی حضرت یوسف (ع) را بر اساس روایت قرآن و منابع اسلامی روایت میکند. این مجموعه ۴۵ قسمتی به نویسندگی و کارگردانی فرجالله سلحشور، از تیرماه ۱۳۸۲ آغاز تولید شد و فیلمبرداری آن تا فروردین ۱۳۸۶ به طول انجامید. با بودجهای حدود ۷ میلیارد تومان، که بخشی از آن توسط صداوسیما، شهرداری تهران، سپاه پاسداران و وزارت اقتصاد تأمین شد، این سریال نه تنها از نظر محتوایی، بلکه از منظر فنی و هنری نیز شهرت یافت. یکی از جنبههای کلیدی موفقیت آن، بازسازی دقیق لوکیشنهای باستانی سرزمینهای کنعان، مصر و فدان بود که بدون نیاز به سفرهای خارجی، تماماً در ایران فیلمبرداری شد. در این مقاله، به بررسی دقیق لوکیشنهای اصلی، دکورها و چالشهای ساخت آنها میپردازیم.
تاریخچه تولید و اهمیت لوکیشنها
تولید سریال «یوسف پیامبر» حدود ۸ سال زمان برد؛ از نگارش فیلمنامه تا طراحی دکور و فیلمبرداری. فیلمبرداری اصلی طی ۳۲ ماه در لوکیشنهای مختلف انجام شد و بیش از ۵۶ بازیگر اصلی و ۱۵۰ بازیگر فرعی در آن ایفای نقش کردند. لوکیشنها نقش حیاتی در خلق فضای حماسی و تاریخی سریال ایفا کردند، بهطوریکه تماشاگران را به عمق داستانهای قرآنی بردند. طراحی صحنه بر اساس تحقیقات گسترده درباره تمدن مصر باستان صورت گرفت؛ کارگردان و تیم طراحی به فرانسه سفر کرده و از موزه لوور بازدید کردند تا جزئیات معماری و فرهنگی را دقیق بازسازی کنند. این رویکرد، سریال را به یک اثر بصری خیرهکننده تبدیل کرد و دکورها را در ابعاد واقعی و حقیقی ساخت.
لوکیشن اصلی: شهرک سینمایی دفاع مقدس
لوکیشن اصلی و قلب تپنده تولید، شهرک سینمایی دفاع مقدس در شهرستان ری، استان تهران است. این شهرک، تنها شهرک سینمایی کشور، در کیلومتر ۲۵ اتوبان تهران-قم واقع شده و مساحتی بالغ بر ۵۵۰ هکتار دارد. شهرک در بخش فشافویه، نزدیک شهر ری و در امتداد آزادراه خلیجفارس قرار گرفته و به دلیل موقعیت دورافتاده و زمینهای وسیع خالی، ایدهآل برای ساخت دکورهای عظیم تاریخی بود. ساخت دکورهای مصر باستان در این مکان بیش از دو سال طول کشید و شامل مراحل پیشتولید فشردهای مانند گردآوری منابع، ساخت ماکتها و اجرای نهایی بود. پس از ۱۷ سال از تولید سریال، بازدید از این لوکیشن همچنان خاطرات را زنده میکند و ویدیوهای اخیر نشاندهنده ماندگاری دکورها است.
دکورهای کلیدی در شهرک
- شهرهای مصر باستان، فدان و کنعان: مجید میرفخرایی (طراح صحنه با سابقه در آثار تاریخی) به همراه فرهاد علیزاده آهی، سه شهر کامل را به مساحت ۳۰ هزار متر مربع بازسازی کردند. این دکورها شامل قصر پوتیفار، معبد آمون، زندان زاویرا و کاروان مالک بن زعر میشود. تمام عناصر در مقیاس واقعی ساخته شدند تا حس اصالت تاریخی القا شود.
- کشتیها و اسکلهها: صحنههای آبی سریال، مانند سفرهای رودخانهای، در دریاچه اختصاصی شهرک فیلمبرداری شد. کشتیهای تاریخی در ابعاد واقعی (با ظرفیت حمل ۱۰۰ نفر) طراحی و ساخته شدند. یکی از این کشتیها بعدها برای سریال «بابالمراد» بازسازی شد.
- زندان قصر: این بخش در یک سوله بزرگ داخل شهرک ایجاد شد و شامل سلولهای متعدد، اتاق ملاقات شیشهای و حیاط خلوت بود. این دکور، نمادی از رنجهای یوسف (ع) در اسارت است.
لوکیشنهای مکمل: رودخانه فشافویه و دیگر مکانها
علاوه بر شهرک اصلی، رودخانه فشافویه در نزدیکی شهرک، جایگزین رود نیل مصر باستان شد. این رودخانه طبیعی، با جریان آب و مناظر اطرافش، صحنههای کلیدی مانند عبور کاروانها و رویدادهای حاشیه نیل را به زیبایی بازآفرینی کرد. فیلمبرداری در لوکیشنهای مختلف ایران، از جمله زمینهای باز اطراف تهران، برای صحنههای صحرایی و روستایی کنعان استفاده شد. هیچ صحنهای خارج از کشور فیلمبرداری نشد، که این امر نه تنها هزینهها را کاهش داد، بلکه بر جنبه بومی و فرهنگی تولید تأکید کرد.
چالشها و دستاوردها
ساخت دکورها با چالشهایی مانند آبوهوای سخت کویر ری و نیاز به هماهنگی هزاران نفر همراه بود، اما نتیجه، یک بازسازی بصری بینظیر شد. آهنگساز پیمان یزدانیان و فیلمبردار رسول احدی، با بهرهگیری از این لوکیشنها، فضایی سینمایی خلق کردند. سریال از ۷ تیر ۱۳۸۷ تا ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۸ از شبکه یک پخش شد و بعدها از آیفیلم و شبکه سحر بازپخش گردید. امروزه، شهرک سینمایی دفاع مقدس به عنوان میراثی از این تولید، برای آثار دیگر نیز استفاده میشود.
